မြန်မာစကားပုံနှင့် ဆိုရိုးစကားများ

      ဧကန်ဧက မသိမမြင်ဘဲ ဗြောသံကြားရုံနှင့် တရားနာရန်ရှိသည်ဟု အထင်နှင့် ရမ်းဆပြောဆို သကဲ့သို့ ကိုယ်တိုင်မတွေ့မမြင်ရဘဲ အထင်နှင့် ရမ်းဆ ပြောဆိုသည်။

      ဗျိုင်းငှက်မျိုးမှန်ပါက ခြေထောက်စိမ်းသကဲ့သို့ စစ်မှန်သောအရာတွင် အစစ်အမှန် ဖြစ်ကြောင်း အမှတ်လက္ခဏာ တစ်ခုခု ရှိစမြဲ ဖြစ်သည်။

      ကျောက်ပြားဖြင့် ဖိထားသောဗိုင်းတောင့်သည် ပိပိရိရိရှိသကဲ့သို့ မိဘ ဆရာသမားတို့ စည်းကမ်း တကျ ထိန်းသိမ်းလာသော သားသမီး၊ တပည့်တို့သည် ပိပိရိရိ ဣန္ဒြေသိက္ခာ ရှိသည်။

        ဗိုင်း = ချည်ငင်ရန်အတွက် ဖတ်ပြီးသားဝါကို အရှည်တစ်ညိုခန့် အတောင့် ပြုလုပ်ထားသော ဝါလိပ်။

      ရှင်ဘုရင်ဗောင်းတော်ညိတ်ရုံမျှဖြင့် ဘုရင့်အလိုတော်ကိုသိသကဲ့သို့ လူကြီးသူကြီးတို့ အရိပ်အကဲ ပြရုံဖြင့် ဆိုလိုသည်ကို သိသည်။

         ဗောင်းတော် = ရှင်ဘုရင်ပေါင်းသည့် ခေါင်းပေါင်း။

      ဖွတ်ကြီးလျှင်မိကျောင်းဖြစ်လာသည်ဟု အချို့ကထင်မြင်ယူဆကြသည်။ လျှာမဲ့သော မိကျောင်း ကိုပင် ရေသတ္တဝါများ ထိတ်လန့်ကြောက်ရွံ့ နေကြရသည်။ ကုန်းသတ္တဝါဖြစ်သည့် လျှာရှိသော ဖွတ် သည် မိကျောင်းဖြစ်လာပါက ကုန်းပေါ်၌သာမက ရေထဲ၌ပါ ကျက်စားနိုင်မည် ဖြစ်သည့်အတွက် မြစ်အတွင်းရှိ ရေသတ္တဝါများ ပို၍ ဒုက္ခရောက်ဖွယ်ရှိသည်။ ထို့အတူ စိတ်ထားညံ့ဖျင်းသူ၊ အဆင့်အ တန်း မရှိသူတို့ အရှိန်အဝါ ကြီးမြင့်လာသောအခါ ပတ်ဝန်းကျင် တစ်ခုလုံး ဒုက္ခရောက်ရသည်။

      ဖွတ်လည်းမရ၊ ဓားမလည်း ဆုံးသကဲ့သို့ ရည်မှန်းသည်ကို မရသည့်အပြင် ရင်းနှီး စိုက်ထုတ်ထား သမျှပါ ဆုံးရှုံးရသည်။

      ရှေးအခါက သူဆင်းရဲတစ်ယောက်သည် ဓားမတစ်ချောင်းကို စွဲကိုင်လျက် ဟင်းလျာရှာရန် ထွက် ခဲ့သည်။ မြစ်ဆိပ်အနီး တောင်ပို့တစ်ခုသို့ ရောက်သော် တောင်ပို့ အတွင်းသို့ ဖွတ်ကြီးတစ်ကောင် ပြေး ဝင်သွားသည်ကို မြင်သဖြင့် တောင်ပို့အဝကို တူး၍ စောင့်နေလေသည်။ ဖွတ်ကြီးသည် ထိုအပေါက်မှ မထွက်ဘဲ အခြား တစ်ပေါက်မှ မြစ်ထဲသို့ ပြေးဆင်းသွားသည်ကို သူဆင်းရဲ မြင်လေလျှင် ဓားမဖြင့် လှမ်းပေါက် လိုက်လေရာ ဖွတ်ကိုမထိဘဲ ဓားမသာ မြစ်ထဲသို့ ကျသွားလေသည်။

      ဖွဲကြမ်း(စပါးခွံ)ကို ထောင်း၍ ဆန်မရနိုင်သကဲ့သို့ အလားအလာ မရှိသောသူကို မည်မျှပင်အား ထုတ်၍ ပြုပြင်သွန်သင် စေကာမူ ထူးခြားကောင်းမွန်သူ ဖြစ်မလာနိုင်။

      ဖြစ်ထွန်းမည့်ခွေးသည် အခြားခွေးများထက် အသွေးအမွေး ထူခြားသကဲ့သို့ အစွမ်းအစရှိမည့် သူသည် သူတစ်ပါးထက် ထူခြားသော အသွင်အပြင် အမူအကျင့် ရှိသည်။

      ဖုတ်ထားသော ငါးပိကို ဟင်းတစ်မည်အဖြစ် စားရန်ရှိသည်ဟုပင် အမှတ်မထား၊ မအောက်မေ့ သကဲ့သို့ မမှုလောက်ဟု ယူဆ၍ လုံး၀အမှုမထားဘဲ နေသည်။

      ပစ္စည်းတစ်စုံတစ်ရာ ဖိတ်စဉ်မည်ဆိုပါက ဘေးသို့ဖိတ်ကျမည့် အစား မိမိအိတ်တွင်းသို့သာ ဖိတ်စေချင်သကဲ့သို့ အခွင့်အရေး တစ်စုံတစ်ရာ ပေါ်ပေါက်ပါက တခြားသူရမည့်အစား မိမိနှင့် ပတ်သက်ရာ အသိုင်းအဝန်း ထဲကသာ ရစေချင်သည်။

      ရေလယ်ကောင်တွင် ဖောင်စီးနေရင်း ရေငတ်နေသည်ဆိုသကဲ့သို့ လိုလားတောင့်တသည့် အရာ သည် အနီးပတ်ဝန်းကျင်တွင် ပေါများစွာရှိနေပါလျက် ရယူခံစားနိုင်ခြင်း မရှိ ဖြစ်သည်။

      ၀မ်းမနိုင်ဘဲနှင့် ပဲကြီးဟင်းသောက်သကဲ့သို့ မိမိမကျွမ်းကျင် မနိုင်နင်းသော အလုပ်ကို လုပ်သည်။

        နှုတ်ခမ်းမွေးမနိုင်ဘဲ ပဲကြီးဟင်းသောက်ချင် - နှင့် အတူတူ။

      ဖိုးသူတော် ဆန်အလှူခံထွက်ရာတွင် မျက်စိလည် လမ်းမှားလေလေ လမ်းများများ သွားရသဖြင့် ဆန်ပိုရလေလေ ဖြစ်သကဲ့သို့ မှားယွင်း ကြန့်ကြာလေလေ အကျိုးရှိလေလေ ဖြစ်သည်။

      ဖားကကြီးလျှင် ငါးငယ်ကို စား၍ ငါးကကြီးလျှင် ဖားငယ်ကို စားသကဲ့သို့ အင်အားကြီးလျှင် အနိုင်ရစတမ်း ဖြစ်သည်။

      သဘာဝအရ မခုန်နိုင်သော ခရုသည် ခုန်တတ်သော ဖားကို အရာမဟုတ်သည်၌ လိုက်၍ တုပ ခုန်မိရာဝယ် မိမိမှီရာအိုင် ပျက်စီးခြင်းသာ အဖတ်တင်သကဲ့သို့ မိမိ၏ အရာမဟုတ်သည်၌ တုပ ယှဉ်ပြိုင်မိသဖြင့် မိမိနှင့်တကွ မိမိပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးခြင်းသာ အဖတ်တင်သည်။

        ငါးတု ခရုပွက် အိုင်ပျက် - နှင့် အတူတူ။

      သဘာဝအရ မခုန်နိုင်သော ခရုသည် ဖားကိုလိုက်တု၍ ခုန်ရန် အားထုတ်သကဲ့သို့ အရာမဟုတ် သည်၌ တုပယှဉ်ပြိုင်သည်။

      ဖားကို အလိုရှိပါက ဖားပေါင်ဖြင့် မျှားရသည်ဆိုသကဲ့သို့ တစ်စုံတစ်ရာကို အလိုရှိလျှင်လည်း နှီးနွှယ်ပတ်သက်ရာနှင့်ပင် ရယူနိုင်သည်။

      ပွဲလန့်စဉ်တွင် ဖျာခင်းကာ အချောင်နေရာယူသကဲ့သို့ အခြေအနေ ဗရုတ်ဗရက် ဖြစ်နေစဉ် အခွင့် အရေးကို အချောင်ရယူရန် ကြိုးစားသည်။

      ပွဲမင်းပင် ဖြစ်သော်လည်း အကဲဖြတ်မှားသည့်အခါ ရှိသည်။ သမားတော်ကြီးပင် ဖြစ်သော်လည်း မိမိသား၏အသက်ကို မကယ်နိုင်သည့် အခါမျိုးရှိသည်။ ထို့အတူ အလွန်ကျွမ်းကျင်သူ ဖြစ်သော် လည်း မှားယွင်းသည့် ကိစ္စ၊ မတတ်စွမ်းနိုင်သည့် ကိစ္စမျိုး ရှိသည်။

        ပွဲမင်း = ငွေကောင်းမကောင်း အကဲဖြတ်သည့် ပုဂ္ဂိုလ်။

      ပြိုင်ပွဲ၊ ကပွဲမဝင်မီ ကြိုတင်လေ့ကျင့် ပြင်ဆင်ထားရသကဲ့သို့ အမှုကိစ္စကို မဆောင်ရွက်မီကပင် ကြိုတင်လေ့ကျင့် ပြင်ဆင်ရသည်။

      အလှူမင်္ဂလာ စသည့်ပွဲကျင်းပနေစဉ် မီးရောင်တို့ဖြင့် လင်းလင်းထိန်ထိန်ရှိသော်လည်း ပွဲပြီးသည့် အခါတွင်မူ မှောင်နှင့်မည်းမည်း ဖြစ်၍ တိတ်ဆိတ် ငြိမ်သက်သွားသကဲ့သို့ ကိစ္စတစ်ခုကို ဆောင်ရွက် ရာတွင် စိတ်ပါတုန်းသာ တက်တက်ကြွကြွရှိပြီး နောင်တွင် ပြီးပြီးပျောက်ပျောက် ဖြစ်သွားသည်။

      ပြည်ပန်းညိုဟင်းချိုသည် မူလအရသာချိုပါလျက် ဆားစွက်လွန်ကဲသဖြင့် အရသာပျက်သွားရ သကဲ့သို့ မူလက ပြေလည်နေပါလျက် ဘေးမှစွက်ဖက်သဖြင့် မပြေမလည် ဖြစ်ရသည်။

      တစ်တိုင်းတစ်ပြည်လုံး တညီတညွတ်တည်း သဘောညီလျှင် ဘုရင်လုပ်သူက လိုက်လျောရ သကဲ့သို့ နောက်လိုက်ငယ်သား အားလုံး တညီတညွတ်တည်း သဘောညီလျှင် ခေါင်းဆောင်များက လိုက်လျောရသည်သာ ဖြစ်သည်။ (ပြည်ငြင်းလျှင် မင်းမခံနိုင်၊ ပြည်တင်းလျှင် မင်းမခံနိုင် - ဟူ၍ လည်း အသုံးများရှိသည်။)

        ညင်း = ညီသည်။ ညီအောင်ညှိသည်။

        ပြည်ညှဉ်းလျှင် မင်းမခံနိုင် - ဆိုရိုးလည်းရှု။

      အိုးလုပ်ရာတွင် စိတ်တိုင်း မကျတိုင်း ပြင်သဖြင့် အိုးဖင်ချွန်းသွားသကဲ့သို့ စိတ်မကျေနပ်တိုင်း ပြင်လွန်းက ပုံပျက်ပန်းပျက် ဖြစ်ရသည်။

      အဂ္ဂိရတ်ထိုးရာ၌ ပြဒါးသေ လမ်းစဉ်နှင့် သံသေ လမ်းစဉ်တို့သည် တသီးတခြားစီ ဖြစ်သကဲ့သို့ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု၊ တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး မည်သို့မျှ မသက်ဆိုင်လောက်အောင် ကွဲပြား ခြားနားသည်။

      ပျံနေစဉ်ပစ်ရန် ခက်ခဲသောငှက်ခါးကို နားခါမှ သိစိမ့်မည် ဟူသကဲ့သို့ အခွင့်မသာ၍ လက်လျှော့ လိုက်ရသော်လည်း အခွင့်သာသည်နှင့် တစ်ပြိုင်နက် အကြောင်း သိသွားစိမ့်မည်။

      ပျားနှင့်ရှဉ့်တို့သည် သစ်ကိုင်းတစ်ကိုင်းတည်း၌ ပျားအုံလည်း ဖွဲ့သာ၊ ရှဉ့်လည်းလျှောက်သာစေရာ သကဲ့သို့ ကိစ္စတစ်ရပ်၌ နှစ်ဖက်အကျိုး မျှတစေရာသည်။

      ပွေးကိုင်းဖြင့် ဝမ်းမနုတ်ဘဲ ပျားရည်ချိုချိုဖြင့် ဝမ်းသက်စေသကဲ့သို့ ချိုသာစွာပြောဆိုနှစ်သိမ့်၍ မနှစ်မြို့ဖွယ်အရာကို လက်ခံအောင် နားချသည်။

      ပျားရည်တစ်စက်ကြောင့် တိုင်းပြည်ပျက်သည် ဆိုသကဲ့သို့ သေးငယ်သောအမှုကို မဖြေရှင်းနိုင် လျှင် ပိုမို ကြီးထွားလာတတ်ပြီး ကြီးမားသော ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုနှင့် ကြုံရသည်။

      ရှေးအခါက ဗာရာဏသီပြည်၌ ဗြဟ္မဒတ်မင်း မင်းပြု၏။ ထိုမင်းတွင် ပုရောဟိတ်ပုဏ္ဏား တစ် ယောက် ရှိသည်။ တစ်နေ့သောအခါ ဗြဟ္မဒတ်မင်းနှင့် ပုရောဟိတ်တို့သည် ပျားရည်ဆမ်းသော ပေါက် ပေါက်ကို သုံးဆောင်၏။ ပေါက်ပေါက်မှ ပျားရည် တစ်စက်သည် ခင်းထားသောပိတ်ဖြူပေါ်သို့ ကျ လေသည်။ ထိုပျားရည်တစ်စက်ကို ယင်က စုပ်သည်။ ပျားရည်စုပ်သော ယင်ကို ပင့်ကူကကိုက်သည်။ ပင့်ကူကို အိမ်မြှောင်က ကိုက်သည်။ အိမ်မြှောင်ကို ကြွက်က ကိုက်သည်။ ကြွက်ကို ကြောင်က ကိုက် ပြန်သည်။ ကြောင်ကို တစ်ဖန် ခွေးကကိုက်ပြန်၍ ကြောင်ရှင်မင်းသားနှင့် ခွေးရှင်မင်းသားတို့ ခိုက်ရန် ဖြစ်ကြရာ ပြည်သူ ပြည်သား အများ ပါဝင်လာပြီး ပြည်ပါ ပျက်လေသည်။

        အမှိုက်ကစ ပြာသာဒ်မီးလောင် - နှင့် အတူတူ။

      တရားဟောပြီးလျှင်ပြီးချင်း ဓမ္မကထိကများအား တရားပူဇော်ခငွေ ပေးလှူရသကဲ့သို့ ပေးအပ် ထားသည့် လုပ်ငန်းတာဝန် ပြီးလျှင်ပြီးချင်း လုပ်အားခကို ချီးမြှင့်ရသည်။

      ချောင်းငယ်၊ မြောင်းငယ်များတွင် မျောပါနေသော ပုံလုံသီးနှင့် ပုံလုံသီးပေါ်တက်ခိုနေသော ငါးဖျံ တို့သည် သူတစ်ပြန်ငါတစ်ပြန် အထက်အောက် တစ်လှည့်စီ ဖြစ်နေသကဲ့သို့ တစ်သမတ်တည်း အ ထက်စီး ရသည်ဟု မရှိဘဲ သူကသာသည့် အလှည့်ရှိသလို ကိုယ်ကသာသည့် အလှည့်လည်း ရှိသည်။

        သစ်ငုတ်မြင့်တုံ၊ မြက်မြင့်တုံ - နှင့် အတူတူ။

• ပုံလုံ = မြစ်ချောင်းကမ်းပါးပေါက်အပင်ငယ်မှ သီးသော မာလကာသီးငယ်ခန့်ရှိ အသီး။
• ငါးဖျံ = ဒီချောင်းကမ်းစပ်များတွင် တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ ခုန်ကာ ကျက်စားတတ်သော ငါးငယ်တစ်မျိုး။

      ၀ယ်သူတို့က ဓားကောင်းများကို ရွေးယူသွားသဖြင့် ဓားကို ထုတ်လုပ်သည့် ပန်းပဲသမားသည် ဓားကောင်းမသုံးရ သကဲ့သို့ မိမိလက်ဖြစ် ပစ္စည်းကောင်းကို မိမိ အသုံးမပြု ရဘဲရှိသည်။

        အိုးသည် အိုးကောင်းမသုံးရ - နှင့် အတူတူ။

      ပန်းထိမ်ပညာကို ကျွမ်းကျင်စွာ မတတ်မြောက်သေးခင် ရွှေခိုးနည်းတတ်ရန် အားထုတ်သကဲ့သို့ အလုပ်တစ်ခုကို ပိုင်နိုင်စွာ မတတ်မီ လူလည်လုပ်ချင်သည်။

      ဂဟေစပ်လက်ရာကို ကြည့်ခြင်းဖြင့် ပန်းထိမ်ပညာ တတ်မတတ် သိရသကဲ့သို့ လူတစ်ဦး၏ လက်ရာကို ကြည့်၍ သူ၏ကျွမ်းကျင်မှုကို သိနိုင်သည်။

      ပန်းမျိုးကောင်းကို အညွန့်မလူအောင် ချိုးနှိမ်လိုက်သကဲ့သို့ အမျိုးကောင်း သားသမီးကို လူရာ မဝင်အောင် အသရေကို ချိုးနှိမ်သည်။

      ပတ္တမြားမှန်လျှင် နွံမှာနစ်သော်လည်း အရည်အရောင် မညစ်သကဲ့သို့ အရည်အချင်းရှိသူမှန်လျှင် မည်မျှပင် ချိုးနှိမ်စေကာမူ နိမ့်ကျမသွားပေ။ (ပတ္တမြားစစ်က ညွန်မှာ နစ်သော်လည်း မညစ် - ဟူ၍ လည်း အသုံးရှိသည်။)

      ပတ္တမြားလက်စွပ် တစ်ကွင်းကို ဆန်တစ်ပြည်နှင့် တန်းတူ တန်ဖိုးထားသကဲ့သို့ တန်ဖိုးရှိသော အရာကို တန်ဖိုးမရှိသော အရာနှင့်တန်းတူ တန်ဖိုးထားသည်။

         ခြည် = အကွင်းအဝန်းဖြစ်သော လက်ကောက်၊ လက်စွပ်တို့ကို ရေတွက်ရာ၌ သုံးသော စကားလုံး။

      တော်ဝင်သော ပတ္တမြားပင် ဖြစ်စေကာမူ ဂေါ်မကင်းနိုင်သကဲ့သို့ မည်မျှပင် တော်သူကောင်းသူ ဖြစ်စေကာမူ ချို့ယွင်းမှုနှင့် မကင်းနိုင်ချေ။

        ဂေါ် = အမျက်ကျောက်တို့တွင် ပါတတ်သော အပြစ်အနာတစ်မျိုး။

        ပတ္တမြားတော်ဝင် ဂေါ်မစင် - ဆိုရိုးလည်းရှု။

        ပတ္တမြားကောင်းလျက် အမျက်မလွတ် - နှင့် အတူတူ။

      ဆန်ကျိုးခန့်သာရှိသော ပတ္တမြားကောင်းသည် တိုင်းပြည်တစ်ပြည်ပင် ထိုက်တန်သည်ဆိုသကဲ့သို့ ပမာဏအားဖြင့် မပြောပလောက်သော်လည်း အဖိုးအနဂ္ဃ ထိုက်တန်သည်။

        ပတ္တမြားဆန်ကျိုး အဖိုးပြည်တန် - ဆိုရိုးလည်းရှု။

      အလွန်အဖိုးတန်သော ပတ္တမြားဖြစ်ပါလျက် အပြစ်အနာအဆာ အနည်းငယ်ပါနေသကဲ့သို့ အရည် အသွေး အလွန်ကောင်းပါလျက် ချို့ယွင်းချက် အနည်းငယ် ရှိနေသည်။

        ပတ္တမြားတော်ဝင် ဂေါ်မစင် - နှင့် အတူတူ။

        စားရမှာလည်း သဲနှင့်ရှပ်ရှပ်၊ ပစ်ရမှာလည်း အဆီနှင့်ဝင်းဝင်း - နှင့် အတူတူ။ (စားရမှာလည်း သဲနှင့်ရှပ်ရှပ်၊ ပစ်ရမှာလည်း အဆီနှင့်ရွဲရွဲ - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

        ရေများရာ မိုးရွာ - နှင့် အတူတူ။

      နက်ရှိုင်းသောပင်လယ်ကို ယုန်ငယ် ခြေမထောက်နိုင်သကဲ့သို့ နက်နဲကျယ်ပြန့်သော အရာကို ပညာနုံ့သူ အလှမ်းမမီနိုင်။

      နဖူးပြင် လူမြင်ကွင်းတွင် ပေါက်ပြဲဒဏ်ရာရသူသည် ယင်းအမာရွတ်ကို မနှစ်သက်သော်လည်း အကြောင်းမထူးသည့်အတူတူ လက်ခံ၍ နေသွားရုံသာရှိသကဲ့သို့ ပြန်ပြင်၍ မရနိုင်သော ကိစ္စတစ်ခု ဖြစ်သွားပြီးမှ ဖြစ်ပြီးသည့်အတိုင်း လက်ခံ၍ နေသွားရုံသာ ရှိသည်။

      ပိုးသာကုန်၍ မောင်ပုံ စောင်းမတတ်သကဲ့သို့ အချိန်၊ လုပ်အား၊ ဥစ္စာတို့သာကုန်၍ ဖြစ်မြောက် အောင် အကျိုးမရ ဖြစ်သည်။

      ရှေးအခါက မောင်ပုံမည်သော လူငယ်တစ်ယောက်သည် စောင်းအတတ်ကို သင်ယူရာ စောင်း ကြိုးအတွက် ပိုးသာကုန်သည်၊ စောင်းပညာကိုမူ မတတ်မြောက်ချေ။ ထို့ကြောင့် မိဘနှစ်ပါးမှာ စိတ် ပျက် အားလျော့ကာ ပိုးသာကုန် မောင်ပုံစောင်းမတတ် ဟု ညည်းညူ ကြလေသည်။

        ပေ ကုန်၍ စာမကျ - နှင့် အတူတူ။

      ပို့ပေးပါမည်ဟု ဝန်ခံပြီး ပို့ပေးသည်ဆိုလျှင် ခရီးသည်သွားလိုရာ ကူးတို့ဆိပ်သို့ ရောက်အောင် ပို့ပေးရသကဲ့သို့ ဆောင်ရွက်ပေးမည်ဟု ဝန်ခံပြီး အကူအညီပေးရာတွင် ဆုံးခန်းတိုင်အောင် ဆောင် ရွက်ပေးရာသည်။

      မောင်ပိုနှင့်ကျားသည် မူလနေမြဲအတိုင်း ဖြစ်သွားကြသကဲ့သို့ မူလအနေအထားကို မပြောင်းလဲ ဘဲ နဂိုနေမြဲအတိုင်း ရှိနေသည်။

      ရှေးအခါက မောင်ပိုမည်သော သူငယ်တစ်ယောက်ရှိသည်။ သူသည် လယ်ထွန်ရင်း လယ်တော အနီး တောအုပ်မှ ကျားတစ်ကောင်နှင့် မိတ်ဆွေဖြစ်သည်။ ကျားသည် မောင်ပိုနှင့် ရွာသို့လိုက်လို ကြောင်း ပြောသည်။ မောင်ပိုက မခေါ်သဖြင့် သူ့သဘောနှင့် သူ ရွာသို့ဝင်ပြီး နွားများကို ဆွဲလေသည်။ ရွာသားများက ထောင်ချောက်ထောင်၍ဖမ်းရာ ကျားကို မိလေသည်။ မောင်ပို သိသောအခါ သနား သဖြင့် ကျားကို ထောင်ချောက်အတွင်းမှ လွှတ်လေသည်။ သို့ရာတွင် ကျေးဇူးကန်းသော ကျားသည် ထောင်ချောက်မှထွက်သည်နှင့် တစ်ပြိုင်နက် မောင်ပိုအား စားမည်ဟု ပြောလေသည်။ မောင်ပိုက ကျေးဇူးရှင်အား မပြစ်မှားထိုက်ကြောင်း ပြောဆိုသည်။ ကျားနှင့်မောင်ပို အငြင်းပွားကြပြီး အဆုံး အဖြတ်ခံယူရန် ယုန်ပညာရှိထံ ရောက်ကြ၏။ ယုန်က ထိုအမှုကို အဆုံးအဖြတ်ပေးနိုင်ရန် မူလ ဖြစ် ပျက်ခဲ့သည့် နေရာသို့သွား၍ လက်တွေ့ ပြစေသည်။ ထိုအခါ ကျားသည် ထောင်ချောက်အတွင်းသို့ ဝင်ပြသည်။ မောင်ပိုက ထောင်ချောက်အပြင်ဘက်မှာ နေသည်။ ယုန်က မောင်ပိုအား ထောင်ချောက် ကို အမြန်ပိတ်စေပြီး ပိုနေမြဲ ကျားနေမြဲ နေစေဟု အဆုံးအဖြတ် ပေးလေသည်။

      ကြောင်ကဲ့သို့ ပေါ့စေရန် ကြောင်ရုပ်ပုံ ဆေးမင်ကြောင် ထိုးရာ၌ မပေါ့သည့်အပြင် ဆေးထိုးသည့် ဒဏ်ခံရ၍ ကိုယ်လက်လေးလံသွားသကဲ့သို့ တစ်စုံတစ်ရာအကျိုးကိုမျှော်ကိုး၍ပြုလုပ်ရာတွင် အကျိုး မရသည့်အပြင် အကျိုးပင် ယုတ်လျော့ရသည်။

      သံတုံးသည် ပေဖြစ်သောအခါ အထုခံရသောအရာဖြစ်ပြီး တူဖြစ်သောအခါ ထုနှက်သည့်အရာ ဖြစ်သကဲ့သို့ အလှည့်မသာသည့်အခိုက် ငုံ့ခံရပြီး အလှည့်သာသည့်အခိုက် အနိုင်အထက် ပြုခွင့်ရ သည်။

        ပေ = ပန်းပဲ၊ ပန်းထိမ်၊ စသည်လုပ်ငန်း၌ သုံးသော ထုရိုက်ရာ အောက်ခံ သံထည်သံတုံး။

      ပေတစ်ပင်၌ ရှိသမျှပေရွက်အားလုံးကို ဘုန်းကြီး၏ယပ်တောင် ပြုလုပ်ရန်ဟု သဘောထားသကဲ့ သို့ ပေါ်ပေါက်လာသည့် အခွင့်အရေး မှန်သမျှကို မိမိအတွက်ဟုသာ သဘောထားသည်။

      ပေချပ်များစွာ ကုန်အောင် သင်အံခဲ့သော်လည်း စာကိုကျနစွာ မတတ်မြောက်သကဲ့သို့ အချိန်၊ လုပ်အား၊ ဥစ္စာတို့သာ ကုန်၍ ဖြစ်မြောက်အောင် အကျိုးမရ ဖြစ်သည်။

        ပေ = စာ စသည် ရေးသားနိုင်ရန် ပြုပြင်ထားသည့် ပေရွက်။

        ပိုးသာကုန် မောင်ပုံ စောင်းမတတ် - နှင့် အတူတူ။

      မြင်မြင်ထင်ထင် လက်သီးမပြရဲသဖြင့် ပုဆိုးခြုံထားသည့် အတွင်းမှ လက်သီးဆုပ်ပြသကဲ့သို့ ရဲရဲဝံ့ဝံ့ မဖက်ပြိုင်ရဲသဖြင့် နောက်ကွယ်မှ ကြုံးဝါးသည်။

      ပုစွန်ဆိတ်သည် အလွန်သေးငယ်သော်လည်း ပင်လယ်ကို ကူးနိုင်သကဲ့သို့ အသက်အရွယ် ငယ်သူ ပင် ဖြစ်သော်လည်း ကြီးမားသော အမှုကိစ္စကို ဆောင်ရွက်နိုင်သည်။

      ပိန်နေသောပါးကို နံ့သာဖြင့်ဖို့သော်လည်း ပြည့်ဖောင်းမလာနိုင်သကဲ့သို့ အမှန်တကယ် ရှိနေသော ချို့ယွင်းချက်ကို ဖုံးဖိ၍ မရနိုင်။

      ပါးကိုပုတ်၍ ကိုယ်မလုပ်လေဟန်နှင့် လက်ကိုဝှက်၍ နေသကဲ့သို့ အမှုတစ်ခုကို ပြုလုပ်ပြီးနောက် မိမိ မပြုလေဟန် မသိကျိုးကျွန်ပြု၍ နေသည်။

        သခွားစား၍ ဖရုံပြသည် - နှင့် အတူတူ။

      ပါးစပ်ဟရုံနှင့် အူမကိုမြင်သည်ဆိုသကဲ့သို့ ပြောစကားကို ကြားလိုက်ရုံနှင့် ထိုသူ၏သဘောထား ကို သိမြင်သည်။

      ပါးစပ်က ဘုရားဘုရားဟု ရွတ်ဆိုနေသော်လည်း ဘုရားတရားနှင့် မဆီလျော်သော အလုပ်များ ပြုလုပ်နေသကဲ့သို့ နှုတ်က လူလေးစားအောင် အသံကောင်း ဟစ်နေသော်လည်း လက်တွေ့၌ မဖွယ် မရာ အလုပ်များ လုပ်သည်။

      ပါးကို ကိုက်သဖြင့် တုံ့ပြန်၍ နားကိုကိုက်သကဲ့သို့ ထိပါးလာသဖြင့် တုံ့ပြန်သည်။

        ပဒိုင်းသီးကို လက်ဖြင့် ဆုပ်ကိုင်လျှင်စူး၍ စားလျှင်ရူးသကဲ့သို့ အကျပ်အတည်းမှ လွတ်မြောက် ရန် နည်းလမ်း ရှာကြည့်သော်လည်း မည်သည့် နည်းလမ်းကမှ မသက်သာသည့် အခြေအနေ ဖြစ်နေ ရသည်။

          ဆုပ်လျှင်စူး စားလျှင်ရူး - ဆိုရိုးလည်းရှု။

      နှမ်းတစ်စေ့ကို ကြိတ်ရုံဖြင့် ဆီမဖြစ်နိုင်သကဲ့သို့ စုပေါင်းအင်အား လိုသောနေရာတွင် တစ်ခု ကောင်း၊ တစ်ယောက်ကောင်းနှင့် အရာမရောက်နိုင်။

      မိမိနှုတ်ခမ်းမွေးကို မနိုင်ဘဲ ပဲကြီးဟင်းကိုသောက်လျှင် ပဲကြီးဟင်းလူး၍ အကြည့်ရ အမြင်ရဆိုး သည်။ သို့ပါလျက် ပဲကြီးဟင်းကိုသောက်ချင်သကဲ့သို့ မိမိ မကျွမ်းကျင်မနိုင်နင်းသော အလုပ်ကို လုပ် ချင်သည်။

        ဖင်မနိုင်ဘဲ ပဲကြီးဟင်းသောက် - နှင့် အတူတူ။

      နှုတ်ခမ်းပဲ့သူအချင်းချင်း ကူညီမီးမှုတ်ပေး၍ မီးမတောက်နိုင်သကဲ့သို့ မစွမ်းဆောင်နိုင်သူ အချင်း ချင်း ပူးပေါင်း လုပ်ဆောင်၍ အရာမရောက်နိုင်။

      နှံပြည်စုတ်ငှက်ကလေးကို အမြောက်နှင့်ပစ်ရန် ချိန်ရွယ်သကဲ့သို့ အင်အားကို အရာဌာနနှင့် မလိုက်အောင် အသုံးပြုသည်။

        ကြက်ဥပြုတ် သံတုတ်နှင့်ချ - နှင့် အတူတူ။

      နှာနုကို ကျည်ပွေ့ဖြင့် ထိခိုက်မိသကဲ့သို့ အကျပ်အတည်းနှင့် ဒုက္ခကောင်းကောင်း ကြုံရသည်။

      နွားအိုသည် မြက်နုမြက်ညွန့်ကိုမှ ကြိုက်နှစ်သက်သကဲ့သို့ အိုကြီးအိုမနှင့် နုနုငယ်ငယ်လေးကိုမှ ကြိုက်သည်။

      ချည်နှောင်သောကြိုး ပြတ်သွားသည်နှင့် နွားသိုးသည် ထိန်းမနိုင်သိမ်းမရ ဖြစ်သကဲ့သို့ အထိန်း အကွပ်မှ လွတ်သွားသောအခါ စွဲလမ်းရာရာ အာရုံနောက်သို့လိုက်၍ ထိန်းမနိုင်သိမ်းမရ ဖြစ်သည်။

      နွားနောက်တွင်ရှိရမည့် ထွန်တုံးက နွားရှေ့ရောက်နေသကဲ့သို့ နောက်ကလိုက်ရမည့် သားသမီး၊ တပည့် စသည်တို့က မိဘဆရာသမားတို့ကို ကျော်လွန်၍ ပြုမူပြောဆိုသည်။

      နွားမကို နွားထီးဟုထင်ရအောင်ပြုပြင်၍ လိမ်လည်လှည့်စား ရောင်းချသကဲ့သို့ မိမိအလိုမရှိသော၊ အပြစ်အနာ ရှိသောအရာကို အကောင်းထင်ရအောင် ပြုပြင်ဖန်တီး၍ လိမ်လည်လှည့်စားကာ အစွံ ထုတ်သည်။

      ပျိုရွယ်သောနွား သန်မာလှသည် ဆိုစေကာမူ ခိုင်းသားရပြီးဖြစ်သော ပေါင်ကျိုးနေသည့် နွားအို၏ သန်မာမှုမျှလောက်သာ ရှိသကဲ့သို့ လူငယ်၏အစွမ်းသည် ဝါရင့်သောလူကြီး၏ အစွမ်းကို မကျော်လွန် နိုင်။

      ပိန်နေသောနွား ကျန်းမာဝဖြိုးလာလျှင် မည်သို့ရှိမည်ကို စိတ်ကူးဖြင့်ပုံဖော်ကြည့်သကဲ့သို့ ချို့တဲ့မှု များပပျောက်ပြီး ဖွံ့ဖြိုးလာပါက မည်သို့ရှိမည်ကို စိတ်ဖြင့် တွက်ဆကြည့်သည်။

      နွားပိန်ကို သနား၍ ထူထောင်ပေးလိုက်ရာ ထူထောင်ပေးသူကို ပြန်ဝှေ့သကဲ့သို့ ဒုက္ခဖြစ်နေသူကို သနား၍ စောင့်ရှောက်မိရာ စောင့်ရှောက်သူကိုပင် ပြန်၍ ဒုက္ခပေးသည်။

      ခိုးရာပါနွားကို မစွံစွံအောင် ရောင်းချသကဲ့သို့ အပြစ်အနာအဆာ မကင်းသောအရာကို မိမိလက်မှ အမြန်ဆုံး ထွက်အောင် ကြိုးပမ်းအားထုတ်သည်။

         နွားပေါ့ = ခိုးရာပါနွား။

      တန်ဖိုးချင်းမတူသည့် နွားထီးနှင့် နွားမကို တန်ဖိုးအတူတူထား၍ သတ်မှတ်သကဲ့သို့ အရည် အချင်းချင်း မတူသည်ကို တူသကဲ့သို့ တန်ဖိုးဖြတ်သည်။

      လှည်းတွင် နွားတစ်ဖက်ကကောင်းသော်လည်း ကျန်တစ်ဖက်က မကောင်းလျှင် ချောင်းမှကမ်း ပါးသို့ အတက်လမ်းကို မတက်နိုင်သကဲ့သို့ နှစ်ဦးနှစ်ဖက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရာတွင် ဘက်မညီက အကျပ်အတည်း အခက်အခဲများကို မကျော်လွှားနိုင်။

      ရေငတ်သောနွားကို ရေချလိုက်သောအခါ အငမ်းမရ သောက်သကဲ့သို့ မက်မောတောင့်တသော အရာကို မြင်လိုက်သောအခါ အငမ်းမရ ဖြစ်သည်။ (နွားငတ် ရေချ - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      နွားချေးပုံထဲမှ ကြာပင်ပေါက်သည်ဆိုသကဲ့သို့ ဆင်းရဲနွမ်းပါးသော ပတ်ဝန်းကျင်မှ ထူးချွန်ပြောင် မြောက်သောသူ ဖြစ်တောင့်ဖြစ်ခဲ ထွက်ပေါ်လာသည်။

      နှမ်းခင်းမှ နွားခလောက် မြည်သံကို ကြားကြားနေရသော်လည်း နှမ်းမထွက်သကဲ့သို့ အလုပ်တစ် ခုကို လုပ်ကိုင်နေသည်ဟု ဆိုသော်လည်း အကျိုးရလဒ် ပေါ်မလာဘဲ ရှိသည်။

      နွားအုပ်ကွဲလျှင် ကျားကိုက်ခံရသကဲ့သို့ အချင်းချင်း မညီမညွတ်ဖြစ်လျှင် ရန်သူ့အနှိပ်အစက် ခံရသည်။ (နွားကွဲ ကျားဆွဲ - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      နွားကို ကြော့ပေ့မော့ပေ့ဟု ချီးမွမ်းလေ နွားက ချုံထဲတိုးလေ ဖြစ်သကဲ့သို့ အထင်တကြီး ချီးမွမ်း လေ မဖွယ်မရာ ပြုမူလေဖြစ်သည်။

      နွားကလေးနို့ကို နွားမကြီးကစို့သည် ဆိုသကဲ့သို့ ဖြစ်မြဲသဘာဝနှင့် ဆန့်ကျင်ကာ လူငယ်များ၏ သြဇာအကြံဉာဏ်ကို လူကြီးသူမများက ခံယူလိုက်နာ နေရသည်။

      ဂေါတမမြတ်စွာဘုရားလက်ထက်က ကောသလမင်းကြီးသည် တစ်ဆယ့်ခြောက်ချက်သော အိပ်မက်ကို မြင်မက်သည်။ အိပ်ရာမှနိုးသော် ဇေတဝန်ကျောင်းတော်၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားထံ သွားရောက်ပြီး အိပ်မက်ခြင်း အကြောင်းကို လျှောက်ထားသည်။ ထိုတစ်ဆယ့် ခြောက်ချက်သော အိပ်မက်တို့တွင် သုံးချက်မြောက် အိပ်မက်မှာ မွေးခါစနွားမငယ်၏နို့ကို မိခင် နွားမကြီးကစို့သည်ဟူသော အိပ်မက်ဖြစ်သည်။ ထိုအခါ ဘုရားရှင်က ဤအိပ်မက်၏ အကျိုးအပြစ် မှာ နောင်ဆုတ်ကပ်ကာလတွင် လူကြီးသူမတို့သည် ငယ်ရွယ်သူတို့ကို နာခံလျက် အသာနေကြရ လိမ့်မည်ဟု မိန့်တော်မူသည်။

      နတ်သုဓာဘုတ်ထဲတွင် မသတီစဖွယ် မစင်တစ်ပဲသား ပါနေသကဲ့သို့ ထူးခြားသော အရည်အချင်း နှင့် ပြည့်စုံသောအရာတွင် မည်သို့မျှ ခွင့်မလွှတ်နိုင်သော ချွတ်ယွင်းချက် ပါရှိနေသည်။

      နတ်တို့၏တန်ခိုးဖြင့် ဖန်ဆင်းလျှင် ရေကန်နှင့်တကွ ကြာပင်များပါ ပြည့်စုံစွာ အသင့်ပေါ်ပေါက် လာသကဲ့သို့ ကုသိုလ်ကံက ဖန်တီးပေးသူများအတွက် အရာရာ ပြည့်စုံစွာ အသင့် ဖြစ်နေသည်။

      ကျီးငှက်သည် မိမိအတွက် အစာရှာရမည်ကိုမရှာဘဲ မိမိနှင့်မသက်ဆိုင်သော နတ်ပွဲကို ငေးမော ရင်း အချိန်ကုန်သကဲ့သို့ မိမိအကျိုးရှိမည့် အလုပ်ကိုမလုပ်ဘဲ မသက်ဆိုင်သော ကိစ္စ၌ စိတ်ပါဝင်စား ရင်း အကျိုးမဲ့အချိန် ကုန်ဆုံးရသည်။ (နတ်ကရာ ကျီးမော့ - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      စားစရာနည်းလျှင် နည်းသည့်အလျောက် မျှတအောင် ဝေငှစားကြ၍ များလျှင်မူ များသည့်အ လျောက် ဝလင်အောင် စားကြရသကဲသို့ ရရှိသည့် ဥစ္စာပစ္စည်း၊ အခွင့်အရေး စသည်ကို နည်းလျှင် နည်းသည့်အလျောက် မျှတခံစား၍ များလျှင် များသည့်အလျောက် အပြည့်အ၀ ခံစားကြရသည်။ (နည်းလျှင်အင၊ များလျှင်အ၀ - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

        နည်းအမျှ များအဝ - ဆိုရိုးလည်းရှု။

      နည်းနည်း ဝယ်လည်းရောင်း၊ များများ ဝယ်လည်းရောင်း၊ ရောင်းဖန်များသော် ငွေထည့်သော တောင်း ပြည့်လာသကဲ့သို့ နည်းနည်း ရလည်းစု၊ များများ ရလည်းစု၊ စုဖန်များလျှင် ပြည့်၀ကုံလုံ လာသည်။

      ဗိုလ်ပါအင်အား အနည်းငယ်မျှနှင့် ရန်သူ့စခန်းကို ခပ်ကျဲကျဲ ဝိုင်းရံ၍ လုပ်ကြံသကဲ့သို့ ရှိသည့်အင် အား အနည်းငယ်မျှဖြင့် လုပ်ငန်းဖြစ်မြောက်အောင် လုပ်ဆောင်သည်။

      နောင်အခါမှ လာရောက်လျှင် နောင်အခါ ပေါက်သည့်ဈေးနှင့် ရောင်းဝယ်ရမည် ဖြစ်သကဲ့သို့ နောင်ဖြစ်လာမည့် ပြဿနာကို နောင်ပေါ်လာမည့် အခြေအနေအရကြည့်၍ ဖြေရှင်းရန် ဖြစ်သည်။

      နောက်ကျမှ အိပ်သူက အလျင်အိပ်ပျော်နှင့်သကဲ့သို့ နောက်ကျသော်လည်း အခွင့်အလမ်းသာ၍ ဖြစ်စေ၊ အကြံထူး ဉာဏ်ထူး သုံး၍ဖြစ်စေ အလျင်ဦးစွာ အောင်မြင်ပြီးမြောက်သည်။

         နောက်မှကင် အလျင်ကျက် - နှင့် အတူတူ။

      ဒိုင်းဝန်ကို ဆိုးလှပြီဟု ထင်မှတ်နေရာတွင် နောက်ရောက်လာသည့် မောင်ပုလဲက ဒိုင်းဝန်ထက် ပိုဆိုးနေသကဲ့သို့ နောက်ရောက်လာသူက အလျင်လူထက် ပိုမိုဒုက္ခပေးသည်။

        ဒိုင်းဝန် = မြန်မာမင်းများလက်ထက်က ဒိုင်းစုဆိုင်ရာဝန်။

        အလျင်ဘုန်းကြီး တစ်ချက်ခေါက်၊ နောက်ဘုန်းကြီး နှစ်ချက်ခေါက် - နှင့် အတူတူ။

      သားဦး သမီးဦး တို့ကိုသာ "ဦး"ထည့်၍ မှည့်လေ့ရှိပါလျက် နောက်မှမွေးသော သမီးက မိဦး ဟူသော အမည်ခံယူထားသကဲ့သို့ နောက်မှလာသူဖြစ်လျက် အခွင့်အရေးကို ဦးစွာ ရယူသည်။

      နောက်မှ ကင်သော်လည်း အလျင်ကျက်သကဲ့သို့ နောက်ကျသော်လည်း အခွင့်အလမ်း သာ၍ ဖြစ်စေ၊ အကြံထူး ဉာဏ်ထူး သာ၍ဖြစ်စေ အလျင်ဦးစွာ အောင်မြင်ပြီးမြောက်သည်။

         နောက်အိပ်က အလျင်ပျော် - နှင့် အတူတူ။

      ရွှေကျားသည် ထမင်းစား နောက်ကျ၍ ထမင်းထုပ်ထဲ၌ နွားချေးနှင့် သလဲသာ တွေ့ရသကဲ့သို့ သူ တကာထက် နောက်ကျသူသည် ရမည့်အခွင့်အရေး လက်လွတ်သည်။

      တစ်ခါက အလွန်ပါးနပ်သော ရွှေယုန်သည် အလွန်ရိုးအသော ရွှေကျားနှင့် အဆွေခင်ပွန်း ဖြစ်ကြ သည်။ တစ်နေ့တွင် သူတို့နှစ်ဦး သဘောတူ သက်ငယ်ရိတ် သွားကြရာ ရွှေကျားက သက်ငယ်များ စတင်ရိတ်သော်လည်း ရွှေယုန်က ပျင်းရိနေပြီး "ထမင်း အလျင်စားမည်" ဟု ဆိုသည်။ ရွှေကျားက မိမိသက်ငယ်ရိတ်ပြီးမှ စားမည်ဟု ပြောရာ ရွှေယုန်က နောက်မှ စားလိုလျှင် ရွှေကျားသဘော ဖြစ် ကြောင်း၊ သို့သော် နောက်ကျလျှင် ထမင်းထုပ်က နွားချေးနှင့်သလဲဖြစ်တတ်ကြောင်း ပြောပြီး ရွှေ ကျား သက်ငယ်ရိတ်နေစဉ်တွင် ထမင်းထုပ်ကိုစား၍ ချုံတစ်ခုတွင် သွားအိပ်နေတော့၏။ ရွှေကျား သည် နေမွန်းတည့်အောင် သက်ငယ်ရိတ်ပြီး နံနက်စာစားရန် လာသည့်အခါ သူ့ထမင်းထုပ်ကို မတွေ့ ရဘဲ ရွှေယုန်ထားခဲ့သည့် နွားချေးနှင့်သလဲထုပ်ကိုသာ တွေ့ရလေရာ အလွန်ရိုးသော ရွှေကျားက မိမိ နောက်ကျ၍ ထမင်းထုပ်သည် ရွှေယုန်ပြောသကဲ့သို့ နွားချေးနှင့်သလဲ ဖြစ်သွားသည်ဟု ထင်မိလေ သည်။

      အားမတန်သေးသဖြင့် ချုံထဲ၌ ပုန်းအောင်းရင်း ချိုသွေးနေသော ကျွဲနွားစသည် သတ္တဝါကဲ့သို့ အားမတန်သေးသဖြင့် သိုသိပ်စွာ စောင့်ဆိုင်းနေရင်း ရင်ဆိုင်ရန် အသင့် ပြင်ဆင်နေသည်။

      နေဝင်မှ စပါးလှန်းသကဲ့သို့ လုပ်ရမည့် အလုပ်ကို အချိန်လွန်မှ ပြုလုပ်သည်။ (မိုးသောက်မှ ကြက်တင်၊ နေဝင်မှ စပါးလှန်း - ဟူ၍လည်း တွဲသုံးလေ့ ရှိသည်။)

      နေမြင့်၍ ပိုပူလာလေလေ စိတ်မနှံ့သူများ ပို၍ စိတ်ဖောက် လာလေလေ ဖြစ်သကဲ့သို့ အချိန် ကြာမြင့်လေလေ အခြေအနေ ပိုဆိုး လာလေလေ ဖြစ်သည်။

      နေပူစဉ် စပါးလှန်းရသကဲ့သို့ အခြေအနေပေးစဉ် လုံ့လစိုက်၍ အခွင့်အရေးကို အသုံးချရသည်။

        မိုးရွာတုန်း ရေခံ ။  လသာတုန်း ဗိုင်းငင် - တို့နှင့် အတူတူ။

      နေနှင့်လ၊ ရွှေနှင့်မြသည် လိုက်ဖက် တင့်တယ်သကဲ့သို့ ချစ်သူ ဇနီးမောင်နှံ နှစ်ဦးသည် လိုက်ဖက် တင့်တယ်သည်။

      လူမြင် သူမြင် နေထိုင်ရာတွင် ပျဉ်ထောင်အိမ်ကြီးနှင့် တခမ်းတနား ရှိသော်လည်း လူမမြင်သည့် စားသောက်မှုတွင်မူ ချဉ်ပေါင်ဟင်းသာ စားနေရသကဲ့သို့ အများအမြင်တွင် ကြွယ်ဝဟန်ရှိသော်လည်း အမှန်တကယ်မူ ချို့ချို့ငဲ့ငဲ့ ဖြစ်နေသည်။

        ရွှေကျောင်းပြောင်ပြောင် ဝမ်းခေါင်ခေါင် - နှင့် အတူတူ။

      နူနာရောဂါ စွဲကပ်နေရာတွင် ယားယံသောဝဲနာ ထပ်ပေါက်သကဲ့သို့ လဲကျရာတွင် သူခိုးက တံ တောင်နှင့် ထောင်းပြန်သကဲ့သို့ ဒုက္ခဖြစ်နေရာတွင် နောက်ထပ် ဒုက္ခတစ်မျိုး ထပ်ဆင့် ပေါ်လာပြန် သည်။

      ဓားချင်းတူသော်လည်း မိမိအနားတွင် ရှိသော ဓားကို ပိုကြောက်ရသကဲ့သို့ အန္တရာယ် ပေးနိုင်သူ ချင်း တူသော်လည်း မိမိအား လက်ငင်းအန္တရာယ် ပေးမည့်သူကို ပို၍ ကြောက်ရသည်။

      ရေးထားသော နငယ်ကို မလိုဘဲလျက် အမြီးရှည်ရှည်ပြင်ဆွဲသကဲ့သို့ ပြီးစီးပြီးဖြစ်သော လုပ်ငန်း တစ်ခုတွင် မလိုဘဲလျက် ဝင်ကွန့်သည်။

      နဂိုဟူသော စကားလုံးရှိမှသာ ငသတ်(င်) စသည်ဖြည့်ပြီး နဂိုင်းဟူ၍ ရေးနိုင်သကဲ့သို့ မူလအခြေ ခံ ရှိမှသာ မွမ်းမံခြယ်သ၍ တင့်တယ်နိုင်သည်။ (နဂိုရှိမှ နကိုင်းထွက် ဟူ၍လည်း အသုံးရှိရာ နဂိုမူလ ပင်စည်ရှိမှ အကိုင်းအခက်များ ထွက်နိုင်သကဲ့သို့ မူလအခြေခံရှိမှသာ မွမ်းမံ ခြယ်သ၍ တင့်တယ်နိုင် သည် ဟူ၍လည်း ဆင်ခြင်ဖွယ်ရာ ရှိသည်။)

        အရပ်ရှိမှ အရိပ်ထွက် - နှင့် အတူတူ။

      မြွေသာမန်မဟုတ်၊ အဆိပ်ပြင်းထန်သော မြွေနဂါး ဖြစ်ကြောင်း သိသာစေရန် အမောက်ထောင်ပြ သကဲ့သို့ အရည်အချင်း အရှိန်အဝါညံ့သူ မဟုတ်မှန်း သိသာစေရန် ထုတ်ဖော်ပြသည်။

      နဂါးပြည်တွင် နဂါးမင်းမူ၍ ဂဠုန်ပြည်တွင် ဂဠုန်မင်းမူသကဲ့သို့ သူ့နေရာတွင်သူ ကိုယ့်နေရာ တွင်ကိုယ် တွင်ကျယ်ကြသည်။

        ဂဠုန်ပြည် ဂဠုန်၊ နဂါးပြည် နဂါး - နှင့် အတူတူ။

      ဒေါသဖြင့်အကြည့်ခံရသောသူကို ပြာကျသွားစေသည်ဆိုသော နဂါးတို့၏ဒေါသမျက်စောင်းသည် အကြောင်း ဟုတ်မဟုတ် မရွေးချယ်သကဲ့သို့ တန်ခိုးအာဏာ ကြီးသူတို့၏ အမျက်သည် အကြောင်း မရွေးချေ။ (နဂါးတို့မျက်စောင်း အကြောင်းသုံးပါးမရွေး - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      အကြောင်းမသိလျှင် ဆင်ကြီးကိုပင် ယုန်ငယ်ပမာ မှတ်ယူအထင်သေးသကဲ့သို့ ကျိုးကြောင်း သေချာမသိက အထင်ကြီး ရမှန်းမသိ ဖြစ်သည်။

        ဟတ္ထိ (ပါဠိ) = ဆင်။

      ဓာတ်တော်ထင်မှတ်၍ ကိုးကွယ်နေရာ အများကြည်ညိုနိုင်အောင် ကလပ်ပေါ်တင်ခါမှ ကလိမ်စေ့ ဖြစ်မှန်း သိလာရသကဲ့သို့ သူတော်ကောင်းမှတ်၍ ကြည်ညိုနေရာ ချီးမြှောက် ကိုးကွယ်ခါမှ မသူတော် မှန်း သိရသည်။

        ဘုရားမှတ်လို့ ကိုးကွယ်ပါ၊ ဖွတ်ထွက်မှ တောင်ပို့မှန်းသိ - နှင့် အတူတူ။

        တန်ဖိုးထက် လက်ခကြီး ။  ထမ်းပိုးထက် လက်ခကြီး - တို့နှင့် အတူတူ။

      ဓားသွေးမတတ်၍ ဓား မထက်သည်ကို ဓားသွေးကျောက်အပေါ် အပြစ်လွှဲချသကဲ့သို့ မိမိ အသုံး မကျသည်ကို မိမိအပြစ်ဟု မမြင်ဘဲ သူတစ်ပါး အပေါ်သာ အပြစ်လွှဲချသည်။

        အကမတတ် ဖျာခေါင်းချ - နှင့် အတူတူ။

      ဓားခုတ်ရာတွင်ဝင်၍ လက်လျှိုသကဲ့သို့ သူတစ်ပါး၏ပြဿနာတွင် ဒုက္ခရောက်ချင်၍ဝင်ပါသည်။

      ဒေါင်း၏ခြေလှမ်းကို စာသငယ်က တုပ၍လှမ်းသကဲ့သို့ မိမိနှင့် မတန်မရာကို တုပပြုမူသည်။

      သားကောင်ကို လက်နက်ဖြင့် ချိန်ရွယ်၍ ပစ်ခတ်ရာတွင် ရင်ဒူးနေရာသို့ မှန်း၍ပစ်မှ ရင်ဘတ်ကို မှန်နိုင်သကဲ့သို့ အလုပ်လုပ်ရာတွင် ပို၍ ရည်မှန်းထားမှ သင့်ရုံကျသည်။

        ဒူး (ရင်ဒူး) = တိရစ္ဆာန်၏ ရင်ညွန့်တွင် နံရိုးနှစ်ဖက်ဆုံရာ အရိုးနု။ (ရင်နုရိုးဟုလည်း ခေါ်သည်။)

      မြန်မာမင်းများ ညီလာခံသဘင် ကျင်းပရာ၌ တော်နေရာ၊ ဒူးနေရာ စသည့် နေရာငါးသွယ်ရှိရာ တွင် ခစားသူများသည် မိမိ အဆင့်အတန်း အလိုက် သတ်မှတ်ထားသည့် နေရာမှသာ ခစားရသကဲ့သို့ မိမိ အဆင့်အတန်းနှင့် လျော်ကန်အောင် ပြောဆိုဝတ်စား နေထိုင်ရသည်။

• ဒူးနေရာ = ဘုရင်မင်းမြတ် ညီလာခံတွင် လက်ဝဲလက်ယာ ခစားသော မှူးမတ်တို့အတွက် သတ်မှတ်သည့်  တော်၊ ဒူး၊ စနည်း၊ အတွင်းဘဝေါ၊ အပြင်ဘဝေါ ဟူသော နေရာငါးသွယ် အနက် ဒုတိယနေရာ။
• တော်နေရာ = အထက်ပါ ပထမနေရာ။

        သည်ယုန်မြင်လို့ သည်ခြုံထွင် - နှင့် အတူတူ။

        သည်ပုတ်ထဲက သည်ပဲ - နှင့် အတူတူ။

        လူချင်းတူသော်လည်း အသက်ရှူချင်းကွဲ - နှင့် နှိုင်းယှဉ်။

      ထွက်ပြီးသော ဆင်စွယ်သည် ပြန်ဝင်ရိုးမရှိသကဲ့သို့ သူတော်ကောင်းတို့သည် ဆိုပြီးသော စကား ကို ဖျက်သိမ်းရိုး မရှိ။

        ထွေးပြီးသားတံတွေး ပြန်မျိုရိုးမရှိ - နှင့် အတူတူ။

      ထွေးပြီးသား တံတွေးကို ပြန်မျိုရိုးမရှိသကဲ့သို့ ပေးပြီးသား ကတိကို ပြန်ရုပ်သိမ်း ရရိုးမရှိ။

        ထွက်ပြီးသော ဆင်စွယ် ဝင်တယ်လို့မရှိ - နှင့် အတူတူ။

      ဗာရာဏသီပြည် ဗြဟ္မဒတ်မင်း လက်ထက် ဘုရားလောင်းသည် အဆိပ်ဖြေတတ်သည့် ဆေး ဆရာ ဖြစ်၏။ တစ်နေ့သ၌ မြွေကိုက်ခံရသည့် ရွာသားတစ်ဦးကို ဆွေမျိုးများက ဆေးဆရာထံ ခေါ် လာသည်။ ဆေးဆရာသည် မြွေကိုခေါ်၍ အဆိပ်ကို ပြန်အစုပ်ခိုင်းရာ မြွေက "ငါသည် တစ်ကြိမ် ထုတ်စွန့်ပြီးသည့် အဆိပ်ကို တစ်ဖန်ပြန်၍ စုပ်ရိုးမရှိ" ဟု ပြောလေသည်။ ထိုအခါ ဆေးဆရာသည် မီးဖိုစေ၍ "အဆိပ်ကို ပြန်မစုပ်လျှင် မီးပုံထဲသို့ ဆင်းလော့" ဟု ဆိုသည်။ မြွေသည် "မီးပုံထဲ သို့သာ ဆင်းမည် အဆိပ်ကိုကား မစုပ်နိုင်" ဟု ဆိုကာ မီးပုံထဲသို့ ဆင်းမည် ပြုလေသည်။ ဆေးဆရာက မြွေအား မီးပုံထဲ မဆင်းစေဘဲ ဤနေ့မှစ၍ သူတစ်ပါးအား မညှဉ်းဆဲရန် ဆုံးမပြီး ပြန်လွှတ်လိုက် လေသည်။ မြွေကိုက်ခံရသူအားလည်း ဆေးကုသပေးလေသည်။

        တန်ဖိုးထက် လက်ခကြီး ။  ဓားမ ထက် လက်ခကြီး - တို့နှင့် အတူတူ။

      ကျီးပျံလာစဉ် ထန်းသီးကြွေကျသည်နှင့် မတော်တဆ တိုက်ဆိုင်ထိမှန်၍ ကျီးသေဆုံးရသကဲ့သို့ ဖြစ်ရပ် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု တိုက်တိုက်ဆိုင်ဆိုင် ဆုံစည်း ဖြစ်ပွားသည်။

      ထန်းခိုင်မှ ထန်းသီးကြွေသည့်အချိန်နှင့် ထိုထန်းသီးကို ကျီးနင်းသည့်အချိန် တိုက်ဆိုင်ကြုံကြိုက် သွားသကဲ့သို့ ဖြစ်ရပ်တစ်ခုနှင့် တစ်ခုသည် တိုက်တိုက်ဆိုင်ဆိုင် ဖြစ်သွားသည်။

      ထန်းသမား၏ ဝမ်းရေးအတွက် ထန်းနို့က ထန်းရည်ထွက်ပေးနေသကဲ့သို့ လူတစ်ယောက်၏ စားဝတ်နေရေး အတွက် သူ၏ အကြောင်းကံက သင့်လျော်အောင် ဖန်တီးပေးသည်။ (ထန်းသမားအဖို့ ထန်းနို့ အရန်သင့် - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

        ထန်းနို့ = ထန်းဖိုပင်မှ ထွက်သော၊ ထန်းရည်ရရှိသော လက်ချောင်းသဖွယ်အစို့။

      ထန်းလျက်ဝယ်ရာတွင် တည်သီးသည်ကကြားဝင်ရှုပ်သကဲ့သို့ အလုပ်ကိစ္စလုပ်ရာတွင် ကြားမှ အ နှောင့်အယှက် ဝင်လာသည်။ (ထန်းလျက်ရောင်းရာ တည်သီးကန့်လန့် - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      ထန်းရည်မူးသည့်အခါ မိမိကျူးလွန်ခဲ့သည့် ကျွဲခိုးမှုကိုပင် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုမိသကဲ့သို့ စိတ်မ ထိန်းနိုင်သည့်အခါတွင် ဖုံးဖိထားသော အမှုများ ပေါ်လာသည်။

      နှစ်သက်မြတ်နိုးမိလျှင် ထန်းပလပ်ကိုပင် နတ်ရုပ်ဟု ထင်မှတ်သကဲ့သို့ မိမိ မြတ်နိုးလျှင် မလှပ သည်ကိုပင် အလွန်အကြူး လှပသည်ဟု ထင်မှတ်သည်။

        ထန်းပလပ် = ထန်းလက်၏ အရိုးပိုင်း။

      ခြေကျိုးသူသည် ထိုင်နေလျှင် ခြေကျိုးမှန်း မသိသာဘဲ ထသွားမှ ခြေကျိုးမှန်း သိသာသကဲ့သို့ မလုပ်ဘဲ နေလျှင် အကျိုးမယုတ်၊ လုပ်မိခါမှ အကျိုးယုတ်ရသည်။

      ထောင်ဂဏန်းဖိုးမျှ အကျိုးအမြတ်ရမည်ကိုမြင်သဖြင့် ရာဂဏန်းဖိုးမျှ စွန့်သကဲ့သို့ အကျိုးအမြတ် ကို မျှော်ကိုး၍ အနည်းငယ်မျှကို စွန့်သည်။

      ထင်းခွေသည့်အခါတွင် မကြုံရသော်လည်း ရေခပ်သည့်အခါတွင် ကြုံကြိုက်ရသည်ဆိုသကဲ့သို့ တစ်ချိန်မဟုတ် တစ်ချိန်၊ တစ်လှည့်မဟုတ် တစ်လှည့် ကြုံဦးမည်။

      သဘင်ပညာတွင် ထင်ပေါ်လာလျှင် စင်တော်က ကောက်ယူချီးမြှောက်သကဲ့သို့ အရည်အချင်းနှင့် ပြည့်စုံ၍ ထင်ပေါ်လာလျှင် ဆိုင်ရာက ချီးမြှင့် နေရာပေးသည်။

        စင်တော် = နန်းတွင်း၌ အသုံးတော် ခံရသော ရုပ်သေးအဖွဲ့။ (စင်တော်ကြီး၊ စင်တော်လေး၊ သမီးတော်စင်၊ ဝင်းစင်ဟူ၍ လေးမျိုးရှိသည်။)

      ထိုးမည့်ဆင်သည် အရှိန်ပြင်းစွာ ထိုးလိုသည့်အခါ အရှိန်ယူသည့်အနေဖြင့် ခြေတစ်လှမ်းဆုတ် သကဲ့သို့ လုပ်ငန်းတစ်ခုကို အစွမ်းကုန်အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ဆောင်ရွက်လိုသည့်အခါ အားယူရန် အခိုက် အတန့် အားဖြင့် အရှိန်လျှော့သည်။

      အမျိုးအစား ကောင်းမွန်သော ထောပတ်ကို စလောင်းနှင့်ထည့်၍ တည်ခင်းကျွေးမွေးစေကာမူ ထောပတ်၏ ကောင်းမွန်သော အရသာပျက်မသွားသကဲ့သို့ အရည်အချင်းရှိသူသည် မည်သည့်နေရာ သို့ပင်ရောက်ရောက် မိမိ၏အရည်အချင်း ယုတ်လျော့သွားမည် မဟုတ်ချေ။

      ငါးဖယ်သည် ထုလေမာလေဖြစ်သကဲ့သို့ သွန်သင်ဆုံးမလေ ပိုခေါင်းမာလေ ဖြစ်နေသည်။

      ခံတွင်းသို့ သွင်းလာသော ထမင်းရည်ပူကို လျှာသည်ထိမည်စိုး၍ ရှောင်လွှဲသကဲ့သို့ ကိစ္စတစ်ခု၌ ပါဝင်ပတ်သက်လိုခြင်း မရှိသဖြင့် ရှောင်လွှဲသည်။

      ထမင်းတစ်လုတ် စားရဖို့အတွက် တုတ်ဖြင့်တစ်ချက် အရိုက်ခံရသကဲ့သို့ အနည်းငယ်သော အကျိုးအတွက် အကျိုးနှင့်မမျှသော ဆင်းရဲဒုက္ခကို အရင်းအနှီး ပြုရသည်။

      ၁။ အငွေ့ထွက်ရန် အကြောင်းမရှိသော ထမင်းကြမ်းက အငွေ့ထွက်ချင်သကဲ့သို့ ပူပင်စရာ မလို သောသူက ပူပန်ချင်သည်။

      ၂။ အငွေ့ထွက်ရန် အကြောင်းမရှိသော ထမင်းကြမ်းက အငွေ့ထွက်ချင်သကဲ့သို့ အစွမ်းအစ မရှိ သူက အစွမ်းပြချင်သည်။

      တပ်ပျက်ကို အုပ်ချုပ်ကွပ်ကဲရန် ဗိုလ်ခန့်လိုက်သကဲသို့ ဖရိုဖရဲ ယိုယွင်းပျက်စီးနေသော အဖွဲ့ အစည်းကို ဦးဆောင်ကွပ်ကဲရန် အကြီးအအုပ် ခန့်သည်။ (တပ်ပျက် ဗိုလ်လုပ် - ဟူ၍လည်း အသုံး ရှိသည်။)

      ပစ္စည်းတစ်ခု၏ မူလတန်ဖိုးထက် လက်ခက ပိုများသည်ဆိုသကဲ့သို့ အမှုကိစ္စတစ်ခုအတွက် ကုန်ကျသည့်စရိတ်မှာ ရလဒ်နှင့်မကာမိအောင် ကြီးမားလှသည်။ (အဖိုးထက် လက်ခကြီး - ဟူ၍ လည်း အသုံးရှိသည်။)

         ထမ်းပိုးထက် လက်ခကြီး။  ဓားမ ထက် လက်ခကြီး - တို့နှင့် အတူတူ။

      သင့်ရုံတန်ရုံစားလျှင် ဆေးဖြစ်သည်။ အလွန်အကျွံစားလျှင် ဘေးဖြစ်သည်။ ထိုနည်းတူ အရာရာ ၌ မယုတ်မလွန်ပြုလျှင် အကျိုးရှိ၍ အလွန်အကျွံပြုလျှင် အန္တရာယ် ရှိသည်။

        တန်ဆေး လွန်ဘေး - ဆိုရိုးလည်းရှု။

      တုတ်က ကြက်ကို မထိမှန်၊ ကြက်က တုတ်ကို လာ၍ထိမှန်သည် ဆိုသကဲ့သို့ ယောက်ျားလေးက စ၍ ချစ်ရေးဆိုရမည့် ထုံးစံနှင့် ပြောင်းပြန် မိန်းကလေးက စတင်သည်။

        ယုန်က မတိုး၊ ပိုက်က တိုး - နှင့် အတူတူ။

        ဆိတ်ဆိတ်နေ ထောင်တန် - နှင့် အတူတူ။

      တည်မိသော စေတီပုထိုးကို လင်းတပင် နားလာသော်လည်း ကိုးကွယ်မြဲ ကိုးကွယ်ရသကဲ့သို့ ဆုံးဖြတ်ချက် အခိုင်အမာချ၍ လုပ်မိသော အလုပ်တစ်ခုအတွက် စိတ်ပျက်စရာများနှင့် မည်မျှပင် ကြုံရစေကာမူ နောက်ပြန်ဆုတ်ရန် လမ်းမရှိပေ။

      လုံခြုံအောင် တစ်သက်လုံးထားခဲ့သော ကိုယ်အင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်းသည် ကုန်းလိုက်သောအခါမှ ပေါ်သွားသကဲ့သို့ တစ်သက်လုံး လျှို့ဝှက်ထားသော အကြောင်းအရာသည် အပြောအဆို အပြုအမူ မှားယွင်းမှုကြောင့် ပေါ်သွားသည်။

      တစ်သက်လုံးစားလာသမျှ အစာကြောင့်ဖြစ်သော ရောဂါကို သံပရာတစ်ခြမ်းတည်းဖြင့် ချေဖျက် သည် ဆိုသကဲ့သို့ တစ်သက်လုံး ပြုလာသော အထုအထည်ကြီးကို မဖြစ်လောက်သည့် အမှုလေးနှင့် ချေဖျက်သည်။ (တစ်သက်လုံးစားသမျှ သံပရာတစ်ခြမ်းနှင့်ကျေ - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      လှေတစ်စင်းကို အတူစီး၍ ခရီးတစ်ခုကို အတူသွားကြသူများ ဖြစ်သကဲ့သို့ ဆိုးတူကောင်းဖက် ဘဝတူများ ဖြစ်သည်။

      သူ့ထမင်းကို တစ်လုတ်မျှ စားဖူးလျှင်ပင် ထိုသူ၏ ကျေးဇူးမကင်းတော့သကဲ့သို့ အနည်းငယ်မျှ ပင်ဖြစ်စေ ကူညီမစခြင်း ခံရဖူးလျှင်ပင် ထိုသူ၏ကျေးဇူး မကင်းသည်သာ ဖြစ်သည်။

        တစ်လုတ်စားဖူး သူ့ကျေးဇူး - ဆိုရိုးလည်းရှု။

        တစ်လုတ်ကျွေးဖူး သူ့ကျေးဇူး - နှင့် အတူတူ။

      ငါးစီးရှင်ကျော်စွာ ပင်လယ်ကို စားသောအခါ ညီတော်ဖြစ်သူ စစ်ကိုင်းမင်း အသင်္ခယာစောယွမ်း ကို လုပ်ကြံရန် ငခင်ညိုဟူသော ကျွန်ကို စေတော်မူသည်။ ငခင်ညိုသည် စစ်ကိုင်းသို့ကူး၍ အရိပ် အခြည် ကြည့်သော် မလုပ်ကြံ သာသောကြောင့် တောတွင် သုံးရက် ပုန်းအောင်း နေလေသည်။ ငခင်ညိုသည် အခါသင့်၍ လုပ်ကြံမည်ဟု နန်းတော်သို့ တက်လေရာ နန်းတော်တွင် နတ်တင်ထား သော ထမင်းကို တွေ့ရသည်။ သုံးရက်တိုင် ထမင်းမစား ခဲ့ရသော ငခင်ညိုသည် ထိုထမင်းကို အားရစွာ စားပြီးသော် နန်းတော်တွင်းသို့ ဝင်၍ အသင်္ခယာ စောယွမ်းကို လုပ်ကြံရန် စောယွမ်း၏ ခေါင်းရင်းတွင် ရပ်လေ၏။ ထိုတွင် ငခင်ညိုသည် "ဤအသင်္ခယာ စောယွမ်းကား ငါ၏ ထမင်းရှင် ဖြစ်၍ ပြစ်မှားမိချေက သံသရာအပြစ် အလွန်ကြီးမည်" ဟု အကြံဖြစ်၍ မလုပ်ကြံတော့ဘဲ အသင်္ခယာစောယွမ်းထံ ရောက်ရှိကြောင်း သက်သေပြရန် အရှင်သခင် ကျော်စွာက အသင်္ခယာ စောယွမ်းအား ပေးထားသော ပတ္တမြား ကျောက်စီဓားကိုသာ ယူ၍ ပြန်လာခဲ့သည်။ ငါးစီးရှင်လည်း ငခင်ညို၏ အစီရင်ခံ လျှောက်ထားချက်ကို အားရကျေနပ်သဖြင့် အမျက်မထွက်ရုံမက "ထမင်း စလောင်းရှင် ကိုပင် ဤမျှ ကျေးဇူးသိသော ငခင်ညိုသည် ငါ့အပေါ်တွင် ကျေးဇူးသိမည်မှာ ဆိုဖွယ်ရာ မရှိ" ဟု တွေးတောကာ အလွန် ချီးမွမ်းလျက် ဆုလာဘ် များစွာ ပေးသနားတော် မူလေသည်။

      တစ်လုတ်စာမျှ ကျွေးမွေးခဲ့ဖူးလျှင်ပင် ထိုသူ၏ကျေးဇူး မကင်းတော့သကဲ့သို့ အနည်းငယ်မျှပင် ဖြစ်စေ ကူညီစောင့်ရှောက်ဖူးလျှင်ပင် ထိုသူ၏ကျေးဇူး မကင်းသည်သာ ဖြစ်သည်။

        တစ်လုတ်စားဖူး သူ့ကျေးဇူး - နှင့် အတူတူ။

      ပထမ အိမ်ထောင်ဖက်က ပွေးထူသဖြင့် ဒုတိယအိမ်ထောင် ပြုပြန်ရာ ထိုသူကလည်း ကြွေးထူသူ ဖြစ်နေပြန်သကဲ့သို့ တစ်ခုမကောင်းသဖြင့် တစ်ခုပြောင်းသော်လည်း မည်သည့် အရာနှင့်မှ အဆင် မပြေဘဲ ဖြစ်သည်။

      မိမိအတွက် အကျိုးမဖြစ်ထွန်းသည့် နေရင်းဒေသကို မစွန့်ခွာနိုင်၍ သူကောင်းပြုမခံရသကဲ့သို့ ကြီးပွားရာ ကြီးပွားကြောင်း အလားအလာရှိသော နေရာသို့ မရွှေ့ပြောင်းလျှင် မတိုးတက်နိုင်။

        သေချင်တဲ့ကျား တောပြောင်း - နှင့် နှိုင်းယှဉ်။

      မိမိရပ်ရွာတွင် နေထိုင်စဉ်အခါကမူ သင့်တင့်လျောက်ပတ်စွာရှိသော်လည်း အခြားတစ်ရပ်တစ်ရွာ သို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ခါမှ ကျွန်အဖြစ်သို့ပင် ဆိုက်ရောက်ရတော့မည်လောက် အခြေအနေ ပျက်ယွင်း လာသကဲ့သို့ မိမိ မူလအနေအထားကို စွန့်၍ အကွက်အကွင်းသစ်သို့ ပြောင်းခါမှ လွန်စွာ အခြေမလှ ဖြစ်သည်။

        သူကောင်း = မျိုးရိုးအကျင့်သိက္ခာ ကောင်းမွန်သူအဖြစ် မင်း၏ ချီးမြှင့်ခြင်းခံရသူ။

        သေချင်တဲ့ကျား တောပြောင်း - နှင့် အတူတူ။

        တစ်ရွာမပြောင်း သူကောင်းမဖြစ်  - နှင့် နှိုင်းယှဉ်။

      တစ်ရွာလျှင် ကိုယ်ပိုင် စပါးကျီ တစ်လုံးကျ ဆောက်ထားသည်ဆိုသကဲ့သို့ ရပ်တိုင်း ရွာတိုင်း၌ မိမိအား ကူညီထောက်ပံ့မည့် မိတ်ကောင်း ဆွေကောင်း ရှိထားသည်။

      တစ်ယောက်တည်း မသယ်ယူနိုင်သည်ကို လူအများစုပေါင်း၍ သယ်ယူလျှင်ရသကဲ့သို့ အများ ညီညွတ်လျှင် အရာရာပြီးမြောက် အောင်မြင်နိုင်သည်။

      တစ်ယောက်မစားလောက်ကို နှမြောမိ၍ တစ်အိုးလုံး ပျက်စီးရသကဲ့သို့ အနည်းငယ်မျှကို မြော် မြင်မိ၍ အများအပြား ဆုံးရှုံးရသည်။

      မင်းတစ်ပါး၏ ကောင်းကွက်များကို နောင်မင်းတက်လာခါမှ သိလာရသကဲ့သို့ လူတစ်ယောက်၏ ကောင်းကွက်များကို သူ့နေရာတွင် နောက်လူတစ်ယောက် ရောက်လာမှ ပို၍ သိရှိနားလည်လာသည်။

      အမည်မသိသော ကြယ်အားလုံးကို ဖျောက်ဆိပ်ဟု လွယ်လွယ် ခေါ်လိုက်ခြင်းဖြင့် မိုးကောင်းကင် တစ်ခုလုံး ဖျောက်ဆိပ်ကြယ်ချည်း ဖြစ်နေသကဲ့သို့ နေရာတကာတိုင်းတွင် သူချည်းသာ တွင်ကျယ်နေ သည်။

         ဖျောက်ဆိပ် = ကြယ်ငယ်စုသဏ္ဌာန် ခုနစ်လုံးအစုရှိသည့် ကြတ္တိကာနက္ခတ်။

      တိုင်တစ်တိုင်လဲသည့်နေရာတွင် ယင်းအစား တိုင်သစ်တစ်တိုင် စိုက်ထူရရိုးရှိသကဲ့သို့ အိမ်ထောင် သည် လင်နှင့်မယားတို့တွင် အိမ်ထောင်ဖက်တစ်ဦး ကွယ်လွန်လျှင် အိမ်ထောင်သစ် ထူထောင်ရိုး ရှိ သည်။

      နွယ်တစ်ခုကို ဆွဲငင်လိုက်လျှင် တစ်စင်လုံးရှိ နွယ်များပါလာသကဲ့သို့ ကိစ္စတစ်စုံတစ်ရာနှင့် ဆက် နွယ်၍ အခြားအခြားသော အရာများလည်း ပါဝင်ပတ်သက်လာသည်။

      တစ်နေ့လုံး ကတော်ကတော် အော်နေသော်လည်း ဥသောအခါ တစ်လုံးတည်းသာ ဥသကဲ့သို့ စကားဖြင့် ကြာမြင့်စွာ ဟိတ်ဟန်ပြနေသော်လည်း အလုပ်အနေနှင့် မဖြစ်စလောက်သာ အကောင် အထည် ပေါ်သည်။

      ကြက်သွန်သည် တစ်တက်စားလည်း ကြက်သွန်ပင်ဖြစ်၍ အနံ့နံသည်။ နှစ်တက်စားလည်း ကြက် သွန်ပင် ဖြစ်၍ အနံ့နံသည်။ ထို့အတူ မသင့်သောအရာသည် နည်းနည်း ပြုသည်ဖြစ်စေ၊ များများ ပြု သည်ဖြစ်စေ မသင့်သည်သာ ဖြစ်သည်။

      တောတစ်တောလျှင် ကြက်ဖတစ်ကောင် မင်းမူ၍တွန်သကဲ့သို့ ကိုယ့်နေရာနှင့်ကိုယ် လူတွင် ကျယ် လုပ်နေသည်။

      တစ်နေ့တွင် ရွှေထည်များနှင့်၊ နောက်တစ်နေ့တွင်မူ ငွေထည်များနှင့် ပြောင်းလဲနေသကဲ့သို့ အခြေ အနေသည် ကောင်းလိုက် မကောင်းလိုက် မတည်မငြိမ် ပြောင်းလဲနေသည်။

      ပုဂံသို့ ရည်မှန်း၍ ခရီးထွက်ခဲ့သူသည် တစ်နေ့တစ်လံမျှသာသွားစေဦး နေ့စဉ်မှန်မှန်သွားက ပုဂံ သို့ မုချရောက်မည် ဖြစ်သကဲ့သို့ လုပ်ငန်းတစ်ခုကို နည်းနည်းချင်း ဖြစ်စေကာမူ မှန်မှန် အားထုတ် ဆောင်ရွက်သွားလျှင် တစ်ချိန်တွင် မုချပြီးမြောက်မည်သာ ဖြစ်သည်။

      တစ်ထွာပြလျှင် တစ်လံမြင်သည် ဆိုသကဲ့သို့ တစ်စွန်းတစ်စကို ပြရုံနှင့် ရှေ့အလားအလာကို ကြို တင်မှန်းဆနိုင်သည်။

        အရိပ်ပြ အကောင်ထင် - နှင့် အတူတူ။

      ကေသရာဇာ ခြင်္သေ့မင်း တာဝန်ပေးသဖြင့် တောကိုစောင့်သော ခြေတိုင်ကုပ်ကားကို လည်း ကောင်း၊ အိုင်ကိုစောင့်သော ငါးရံ့တင်ပြောက်ကို လည်းကောင်း အခြားသတ္တဝါများက လေးစားရ သကဲ့သို့ အကြီးအကဲက သင့်လျော်သဖြင့် တာဝန်ပေးသည်ကို ကျန်လူအများက လေးစားရသည်။

      ရှေးအခါက ကေသရာဇာ ခြင်္သေ့မင်းသည် ခြေတိုင်ကုပ်ကားအား တောတစ်တောကိုစောင့်ရန်၊ ငါးရဲ့တင်ပြောက်အား အိုင်တစ်အိုင်ကိုစောင့်ရန် အသီးသီး တာဝန် ပေးလေသည်။ ထိုအခါ ထိုတော ထိုအိုင်ရှိ အခြားသတ္တဝါများက မကျေမနပ် ဖြစ်ကြသဖြင့် ခြေတိုင်ကုပ်ကားနှင့် ငါးရံ့တင်ပြောက် တို့အား မခန့်မညား ရှိကြသည်။ ကေသရာဇာ ခြင်္သေ့မင်းသည် ထိုအကြောင်းကို သိသောအခါ အခြားသတ္တဝါ များကို စည်းဝေး၍ တာဝန်ရှိသူအားလေးစားရန် ဆုံးမစကား ပြောဆိုလျက် ခြေတိုင် ကုပ်ကားနှင့် ငါးရံ့တင်ပြောက်အား ပေးမြဲတာဝန် ပေးလေသည်။

• ခြေတိုင်ကုပ်ကား = ခြေခွင်သော သတ္တဝါတစ်မျိုး။
• ငါးရံ့တင်ပြောက် = ငါးရံ့နှင့်ဆင်တူပြီး အသားနည်းသော ငါး။

      အလွန်ကြီးသော ငါးပိတုံးဖြစ်သော်လည်း ကျီးကန်းက တစ်တိတစ်တိနှင့် ချီဖန်များလတ်သော် ငါးပိတစ်တုံးလုံး ကုန်သွားရသကဲ့သို့ တစ်စတစ်စနှင့် လုံးပါးပါးသည်။

      တစ်ဆိတ်စာမျှကို တစ်အိတ်စာဖြစ်အောင် ချဲ့ထွင်ပြောသကဲ့သို့ မပြောပလောက်သည့် အရာကို ကြီးကျယ်အောင် ချဲ့ကား ပြောဆိုသည်။

      တစ်ချက်ခုတ်ရုံဖြင့် နှစ်ချက်ပြတ်သကဲ့သို့ အလုပ်တစ်ခု ပြုလုပ်ရုံနှင့် ကိစ္စနှစ်ခု ပြီးမြောက်သည်။

      နာရေးကိစ္စကို တစ်ခါတွေ့ကြုံရဖူးမှ ပျဉ်ဖိုးနားလည်သည် ဆိုသကဲ့သို့ ဆုံးရှုံးနစ်နာမှုကို ကိုယ်တွေ့ ကြုံဖူးမှ အကြောင်းသိ နားလည်သွားသည်။

      တစ်ခါဝတ်လာလျှင်လည်း မဲပြာပုဆိုး၊ နောက်တစ်ခါဝတ်လာလျှင်လည်း မဲပြာပုဆိုးသာဖြစ်သကဲ့ သို့ ပြုမူပြောဆို ဖြစ်ပျက်သမျှသည် ထူးခြားဆန်းသစ်မှု မရှိဘဲ ထပ်တလဲလဲ ဖြစ်နေသည်။

        မဲပြာပုဆိုး = မဲဆိုးထားသော ပုဆိုး။

      တစ်ကျောင်းနှင့်တစ်ကျောင်း ရွတ်ဆိုသော ဂါထာ၊ တစ်ရွာနှင့်တစ်ရွာ သီဆိုသော တေးသီချင်းတို့ မတူကြသကဲ့သို့ သူ့နေရာနှင့်သူ အသုံးအနှုန်း လုပ်ထုံးလုပ်နည်း ကွဲပြားသည်။

      ငါးတစ်ကောင် ရတိုင်းရတိုင်း ငါ့သမီး ရှင်ထွေးဖို့ဟု ရည်စူးသကဲ့သို့ အခွင့်အလမ်းပေါ်လာသည့် အခါတိုင်းအခါတိုင်း တစ်ယောက်တည်း အဖို့သာ ရည်စူးသည်။

      ရှေးအခါက တံငါသည် လင်မယားနှစ်ယောက်တွင် မယ်ထွေးဟုခေါ်သော အလွန်လှပချောမော သည့် သမီးတစ်ယောက် ရှိသည်။ မိခင်ဖြစ်သူသည် မယ်ထွေးအား အလွန်ချစ်မြတ်နိုးလေသည်။ ရှာဖွေရသော ငါးများကို မယ်ထွေးက လှည့်လည်ရောင်းချ ပေးလေသည်။ တစ်နေ့သော် တံငါသည် လင်မယား ငါးရှာထွက်ရာ အချိန်အတော် ကြာသည့် တိုင်အောင် ငါးမရရှိသဖြင့် တံငါသည်သည် စိတ်တိုနေ လေသည်။ ထိုစဉ် ငါးတစ်ကောင်ကို မိလေရာ တံငါသည် မိန်းမက "ငါ့သမီး ရှင်ထွေး ဈေးတင်ဖို့" ဟု အော်လိုက်သည်။ နောက်ထပ် တစ်ကောင်မိသော အခါ၌လည်း "ငါ့သမီး ရှင်ထွေး ဈေးတင်ဖို့" ဟု အော်ပြန်သည်။ နောက်ထပ် တစ်ကောင်မိပြန်သော အခါလည်း "ငါ့သမီး ရှင်ထွေး ဈေးတင်ဖို့" ဟု ဆိုပြန်သတတ်။

      မိမိကိုယ်နှင့် တိုင်း၍ ရက်ထားသကဲ့သို့သော ပက္ကလာကို မိုးရွာသည့် အချိန်နှင့်တိုက်ဆိုင်စွာ အခန့် သင့်ရသကဲ့သို့ အကြောင်းနှစ်ရပ်သည် အခန့်သင့်စွာ တိုက်တိုက်ဆိုင်ဆိုင် ဖြစ်ပေါ်သည်။

       ပက္ကလာ = လယ်သူမများဆောင်းလေ့ရှိသော၊ ဦးခေါင်းမှတင်ပါးအထိ မိုးလုံသော ခေါင်းဆောင်း စရာ။

      တောင်ဝှေးလဲသော် ဖိုးသူတော်ကထူပေးနိုင်၍ ဖိုးသူတော်လဲသော် တောင်ဝှေးက ထူပေးခြင်း မပြုနိုင်သကဲ့သို့ မှီခိုသူ ဒုက္ခဖြစ်သည့်အခါ မှီခို အားထားရာပုဂ္ဂိုလ်က အကူအညီ ပေးနိုင်သော်လည်း မှီခို အားထားရာပုဂ္ဂိုလ် ဒုက္ခ ဖြစ်သည့်အခါ မှီခိုသူက အကူအညီ ပေးနိုင်စွမ်း မရှိချေ။

      ၁။ တောင်ပြိုလဲရာတွင် တောင်နှင့်မကင်းသော မြက်ပင်များစွာ ပျက်စီးရသကဲ့သို့ မှီခိုအားထား ရာ ပျက်စီးသောအခါ မှီခိုသူတို့ပါ ဒုက္ခရောက်ရသည်။

      ၂။ တောင်ပြိုလဲရာတွင် တောင်၏ဝန်းကျင်ရှိ မြက်ပင်များ ပျက်စီးရသကဲ့သို့ အင်အားကြီးမား သောအရာတစ်ခု ပျက်စီးသောအခါ ပတ်ဝန်းကျင်မှ အင်အားနည်းသော အရာများပါ ပျက်စီးရသည်။

      ပြဿနာကိုယ်စီ ကြုံကြသောအခါ တောင်ဘက်အရပ်၌ စိုးစံသော မင်းနှင့် မြောက်ဘက်အရပ်၌ စိုးစံသော မင်းတို့အချင်းချင်း မကယ်နိုင်သကဲ့သို့ ကိုယ့်အခက်အခဲ နှင့်ကိုယ် ဖြစ်နေသော အခါတွင် တစ်ယောက်ကို တစ်ယောက် မကူညီနိုင်သော အခြေအနေမျိုး ဖြစ်သည်။

      တောင်ငူကလည်း တောင်ငူ၊ မောင်းထောင်ကလည်း မောင်းထောင် ဆိုသကဲ့သို့ နှစ်ဖက်စလုံး သူ့နည်းနှင့်သူ လွန်ကြသည်ချည်း ဖြစ်သည်။

      ဘိုးတော်မင်းတရား လက်ထက်တွင် သားတော် တောင်ငူမင်းသား၏ ဆရာဦးတေဇကို သာသနာ ပိုင် မောင်းထောင် ဆရာတော်ကခေါ်၍ ဝိနည်းငယ် ၄-စောင် ပါဌ်နိဿယ အကုန်အလွတ် ပြန်ဆိုစေ သည်။ အပြည့်အစုံ နှုတ်လွတ်မပြန်နိုင်သေးသဖြင့် မောင်းထောင် သာသနာပိုင် ဆရာတော်က ဦးတေ ဇအား သဲဒဏ်၊ ရေဒဏ် ပေးလေသည်။ တောင်ငူမင်းသားသည် သူ့ဆရာ ဒဏ်ပေးခံရသည်ကို မကျေ နပ်သဖြင့် သာသနာပိုင် မောင်းထောင် ဆရာတော်ထံ လာ၍ သဲဒဏ်၊ ရေဒဏ် မပေးသင့်ကြောင်း လျှောက်ထားရာ မပြေလည်ဘဲ အချင်း ဖြစ်ပွားကြသည်။ ထိုအကြောင်းကို ဘိုးတော်မင်းတရား ကြားသိသောအခါ "တောင်ငူ ကလည်း တောင်ငူ၊ မောင်းထောင် ကလည်း မောင်းထောင်" ဟု မိန့် တော်မူလေသည်။

      ၁။ တောင်တို့သည် မည်မျှပင်မြင့်မားစေကာမူ တောင်တက်သူတို့၏ ဖဝါးအောက် ရောက်ရသည်။ လှိုင်းလုံးတို့သည် မည်မျှပင် ကြီးမားစေကာမူ လှေ၏အောက်သို့ ရောက်ရသည်။ ထို့အတူ ဂုဏ်ရှိန် မည်မျှ ကြီးမားသည့် အမျိုးသမီး ဖြစ်စေကာမူ လင်ယောက်ျား၏ ဦးဆောင်မှုကို ခံယူရသည်။

        တောင်ကြီး ဖဝါးအောက် - ဆိုရိုးလည်းရှု။

      ၂။ တောင်တို့သည် မည်မျှပင်မြင့်မားစေကာမူ တောင်တက်သူတို့၏ဖဝါးအောက် ရောက်ရသည်။ လှိုင်းလုံးတို့သည် မည်မျှပင် ကြီးမားစေကာမူ လှေ၏အောက်သို့ ရောက်ရသည်။ ထို့အတူ အခက်အခဲ တို့သည် မည်မျှပင်ကြီးမားစေကာမူ ကြိုးစား အားထုတ်မှု၏ အောက်၌ ပပျောက် သွားရသည်။

        လှိုင်းကြီး လှေအောက်၊ တောင်ကြီး ဖဝါးအောက် - နှင့် အတူတူ။

      စောင်းကြိုးညှိရာတွင် တင်းလွန်းလျှင် စောင်းကြိုးပြတ်တတ်၍ လျော့လွန်းပြန်လျှင်လည်း စောင်းကြိုးချင်း ရစ်ပတ်ရှုပ်ထွေး တတ်သကဲ့သို့ စည်းကမ်း ထိန်းသိမ်းရေးနှင့် ဆက်ဆံရေး တို့တွင် တင်းလွန်းလျှင် သော်လည်းကောင်း၊ လျော့လွန်းလျှင် သော်လည်းကောင်း အကျိုးမထင် ဖြစ်သည်။

        မလျော့မတင်း စောင်းကြိုးညင်း - လည်းရှု။

      သစ်ငုတ်သော်မှ တိုက်ဖန်များက နဲ့လာသကဲ့သို့ မည်မျှပင် စိတ်ဓာတ် ခိုင်မာစေကာမူ ပြောဆိုပြုမူ ခံရဖန် များလာသောအခါ ကြံ့ကြံ့ မခံနိုင်ဘဲ ယိမ်းယိုင်လာသည်။

      တောက်မည့်မီးခဲသည် ရဲရဲညီးညီးနေသကဲ့သို့ ထွန်းကားမည့်သူသည် ထူးချွန်မည့် အရိပ်လက္ခဏာ များနှင့် သိသာထင်ရှားနေသည်။

      တံငါနှင့် နီးစပ်သူကို တံငါဓလေ့စရိုက်၊ မုဆိုးနှင့် နီးစပ်သူကို မုဆိုးဓလေ့စရိုက် ကူးစက်သကဲ့သို့ နီးစပ်ရာ၏ ဓလေ့စရိုက် ကူးစက်သည်။

      ပိုက်ကွန်ဖြင့် အသက်မွေးသည့် တံငါကို ပိုက်ထိုးနည်း၊ သားကောင်သတ်နေကျ မုဆိုးကို သား ကောင်သတ်နည်း သင်ပြသကဲ့သို့ အရေးအရာတစ်ခု၌ ကျွမ်းကျင်ပြီးသူအား လူသိလူတတ်လုပ်၍ ဆရာလုပ်သည်။

        သားထိုး = သားကောင်ကို သတ်ဖြတ်နည်း။

        ဘုန်းကြီး စာချ ။  မိကျောင်းမင်း ရေခင်းပြ - တို့နှင့် အတူတူ။

      တံခွန်အလံမပါသော ရထားသည် မတင့်တယ်သကဲ့သို့ ရှိသင့်ရှိအပ်သော ဂုဏ်အင်္ဂါရပ် ချို့တဲ့ သောအရာသည် မတင့်တယ်ချေ။

      တောမီးလောင်၍ တောတွင်းရှိ ယုန်၊ ပုတတ်စသော သတ္တဝါငယ်များ ပြေးလွှားနေချိန်တွင် တော ကြောင်က အခွင့်ကောင်းပေါ်ပြီဟု ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဖြစ်သကဲ့သို့ လူအများ ဘေးဒုက္ခရောက်၍ ကြံရာမရ ဖြစ်နေချိန်တွင် လူယုတ်မာများက အခွင့်ကောင်းပေါ်ပြီဟု ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဖြစ်ကြ သည်။

      တောထဲ၌ရှိသော ဆင်ရိုင်းတစ်ကောင် ခမည်းပေးသည်ဆိုသကဲ့သို့ စကားအဖြစ်ပြောသော်လည်း တကယ်လက်တွေ့တွင် မဖြစ်နိုင်သည့် ကိစ္စဖြစ်သည်။

        မြစ်တစ်ဖက် ဝက်လက်ကင် - နှင့် အတူတူ။

      တောမှာပြောသောစကားကို တောမှာပင်ပျောက်ပျက်စေ ဆိုဘိသကဲ့သို့ အချင်းချင်းပြောသော မသင့်လျော်သည့်စကားကို ပြောသည့်နေရာမှာပင် ပျောက်ပျက်စေရသည်။

        တောစကားကို အိမ်သို့ မရောက်စေရာ၊ အိမ်စကားကို ကျောင်းသို့ မရောက်စေရာ - ဆိုရိုးလည်း ရှု။

      တောအုပ်ကောင်းသဖြင့် ကျားသည် လုံခြုံစွာ ကျက်စားနိုင်သည်။ ကျားရှိသဖြင့် တောသည် လူသူလေးပါး ဖျက်ဆီးမည့် အန္တရာယ်မှ လုံခြုံသည်။ ထို့အတူ အချင်းချင်း အပြန်အလှန် အကျိုး ပြုကြခြင်းဖြင့် နှစ်ဦးနှစ်၀ လုံခြုံစွာ ရပ်တည်နိုင်ကြသည်။

      မလိုအပ်သောနေရာတွင် ဆံပင်ကောင်းသည်ဆိုသကဲ့သို့ အရာမဟုတ်သည်၌ စွန့်စားမှု၊ ကြိုးစားမှု၊ ထူးချွန်မှုများ ရှိသည်။

      အပ်ပေါများသောတရုတ်ပြည်သို့ အပ်သွားရောင်းသကဲ့သို့ ဒေသတစ်ခုတွင် ပေါများစွာရှိနေသော အရာမျိုးကို ထိုဒေသသို့ သွားရောက် ဖြန့်ဖြူးရန် အကြောင်းမတန် အားထုတ်သည်။

      ဆရာဘုန်းတော်ကြီး အာပတ်သင့်နိုင်သော ကိစ္စတွင် တပည့်ဖြစ်သူက ပါးနပ်လိမ္မာစွာ ဆောင်ရွက် ပေးသဖြင့် ဆရာဘုန်းတော်ကြီး အဖို့ အာပတ်လွတ် သကဲ့သို့ တပည့်သားမြေးက လိမ္မာပါးနပ်စွာ ဆောင်ရွက်သဖြင့် လူကြီးအဖို့ အပြစ်လွတ်သည်။

        အာပတ် = ရဟန်းတော်များ သိက္ခာပုဒ် ကျူးလွန်သောကြောင့် သင့်ရောက်သော အပြစ်။

      တပည့်ခံမည့်သူကို ရှာရာတွင် မိမိကို ဆရာလုပ်မည့်သူသာ တွေ့ရသကဲ့သို့ မိမိခိုင်းရမည့် လူကို ရှာရာတွင် သြဇာပေးမည့် သူကိုသာ တွေ့ရသည်။

      တပည့်မလိမ္မာလျှင် ဆရာတွင်တာဝန်မကင်းသကဲ့သို့ ငယ်သူမလိမ္မာလျှင် ကြီးသူများတွင် တာဝန် မကင်းချေ။

        တပည့်မကောင်း ဆရာ့ခေါင်း - ဆိုရိုးလည်းရှု။

      ညှော်နံ့ခံရသော်လည်း ငါးကြော်ကိုမူ မစားရသကဲ့သို့ အခွင့်အရေးကို မြင်တွေ့မျှော်လင့် ရသော် လည်း မခံစား ရချေ။

        မစားရ အညှော်ခံ - နှင့် အတူတူ။

      ညောင်ဦးကမ်းပါး ပြိုသောကြောင့် စမ္ပာနဂိုရ်က နွားမပေါင်ကျိုးရသည်ဟု မဆီမဆိုင် ယိုးမယ်ဖွဲ့ ပြောသကဲ့သို့ အဆက်အစပ်မရှိသော ဖြစ်ရပ်တစ်ခုကို မဆီမဆိုင် ယိုးမယ်ဖွဲ့ ပြောဆိုသည်။

      ညောင်သီးစားနေသောငှက်သည် တစ်ဖက်မှ မိမိကိုအန္တရာယ်ပြုမည့် လေးသံကို နားစွင့်ရသကဲ့သို့ လုပ်ငန်းတစ်ခုကို ဆောင်ရွက်နေစဉ် အန္တရာယ်ကိုလည်း တစ်ဖက်က သတိပြုရသည်။

      ညောင်မြစ်တူးရာမှ ပုတ်သင်ဥပါ ပေါ်လာသကဲ့သို့ တစ်စုံတစ်ယောက်၏ အပြစ်အနာအဆာကို ဖော်ထုတ်ရာမှ မိမိ၏ အပြစ်အနာအဆာပါ ပေါ်ပေါက်လာသည်။

      မင်းမျိုးမင်းနွယ်နှင့် အိမ်ထောင်ပြုရန် မှန်းခဲ့သော်လည်း သာမန်ဈေးသည် တစ်ယောက်နှင့်သာ ညားခဲ့သကဲ့သို့ ကြီးကြီးကျယ်ကျယ် ရည်မှန်းထားသော်လည်း တကယ်ဖြစ်လာသော အခါတွင်မူ သာမန်မျှသာ ဖြစ်လာသည်။

      ပစ္စည်းတစ်ခု၏ဈေးနှုန်းကိုမသိလျှင် မိမိရောက်ရှိရာရွာ၏ပေါက်ဈေးအတိုင်း ရောင်းဝယ်ရသည်။ တော်ဝင်ဆံထုံးမျိုး မထုံးတတ်လျှင် ရွာ၏ဓလေ့အတိုင်းထုံးဖွဲ့ရသည်။ ထို့အတူ မိမိကောင်းစွာ မကျွမ်း ကျင်သော ကိစ္စ၌ အများနည်းကို လေ့လာ၍ လုပ်ဆောင်ရသည်။

      တစ်နေ့စာစားရန် ဈေးဖိုးငွေ တစ်ရာသုံး၍ တာရှည်စားသုံးရန် ဝမ်းစာအတွက်မူ ငွေအစိတ်ဖိုးမျှ သာ သိုမှီးထားသည် ဆိုသကဲ့သို့ အရေးမပါသည်ကို များများ၊ အရေးပါသည်ကို နည်းနည်း ပြုလုပ် သည်။

      ဟင်္သာအချင်းချင်း ပြန်စား၍ ဟင်္သာကိုးသောင်း ပျက်စီးသကဲ့သို့ မိမိတို့ အချင်းချင်း သစ္စာမဲ့၍ အားလုံး ပျက်စီးရသည်။

      ရှေးအခါက စိတ္တကုဋ်တောင် ရွှေဂူကြီးတစ်ခုအတွင်းတွင် ဟင်္သာကိုးသောင်းတို့ ခိုအောင်း နေထိုင် ကြသည်။ မိုးကာလတွင် အပြင်သို့မထွက်ဘဲ နွေအခါက သိုမှီးထားသည့် အစားအစာများကိုသာ စား ၍ နေထိုင်ကြသည်။ ထိုအခါ လှည်းဘီးခန့် ရှိသော ပင့်ကူကြီး တစ်ကောင်သည် ဂူဝတွင် အမြှေးကွန် ရက် ဖွဲ့၍နေ၏။ ဟင်္သာတို့သည် ထိုကွန်ရက်ကို ဖောက်ရန် သန်စွမ်းသော ဟင်္သာပျိုတစ်ကောင်အား အစာကို နှစ်ဆ ကျွေးထား၏။ မိုးစဲသော် ဟင်္သာပျိုဦးဆောင်သော ဟင်္သာများသည် ပင့်ကူမြှေးကို ဖောက်ထွက်၍ သွားကြ၏။ တစ်ခါသော် ငါးလပတ်လုံး မိုးရွာ၏။ ဟင်္သာတို့ အစာကုန်သော် အချင်း ချင်း တိုင်ပင်၍ ဦးစွာ ဟင်္သာဥတို့ကို စားကြ၏။ နောက်မှ ဟင်္သာငယ်တို့ကို လည်းကောင်း၊ ဟင်္သာအို တို့ကို လည်းကောင်း စားကြ၏။ ငါးလလွန်၍ မိုးစဲသော် ပင့်ကူသည် အမြှေးကွန်ရက် ငါးခု ဖွဲ့ပြီး၏။ ဟင်္သာတို့သည် မိမိတို့ ဇာတ်တူသားကို စားကြသဖြင့် ခွန်အား နည်းလေ၏။ အစာနှစ်ဆ စားရသော ဟင်္သာပျို ဦးဆောင်၍ ပင့်ကူမြှေးကို ရှေးနည်းတူ ဖောက်ရာ ငါးခုမြောက်သော ပင့်ကူကွန်ရက်၌ ငြိ၍ အသက်ဆုံးကြရ၏။ ဤသို့ဖြင့် ဟင်္သာကိုးသောင်း ပျက်စီးရသည်။

      ဇီးကွက်၏ အလှမျှလောက်ကား ငှက်တိုင်းတွင်ရှိသည် ဖြစ်သကဲ့သို့ သာမန်မျှလောက်သော အရည်အချင်း မျိုးကား လူတိုင်း၌ ရှိသည်ချည်း ဖြစ်သည်။

      နတ်ပြည်သို့ မလိုက်လိုသူအား ဇိကိုကုပ်၍ နတ်ပြည်သို့ ဆွဲတင်ပေးသော်လည်း မြင့်သည်ထင်၍ ခုန်ချသည် ဆိုသကဲ့သို့ ကောင်းရာကောင်းကြောင်း အတင်းအကျပ် ဆွဲဆောင်၍ မြှင့်တင်ပေးသော် လည်း မြင့်ရာ၌ မနေနိုင်ဘဲ ပြန်ဆင်းသည်။

        လူမိုက် နတ်ပြည်တင် မြင့်တယ်ထင်လို့ ခုန်ချ  - နှင့် အတူတူ။

      နတ်ပြည်သို့ မလိုက်လိုသူအား ဇိကုပ်၍နတ်ပြည်သို့ ဆွဲတင်သည်ဆိုသကဲ့သို့ ကောင်းရာကောင်း ကြောင်း မလုပ်လိုသူအား မလုပ်လုပ်အောင် ပြုသည်။

      ဆွမ်းတော်အတွက် မဆိုထားဘိ ဝမ်းအတွက်သော်မှ မပြည့်စုံနိုင်သကဲ့သို့ သူတစ်ပါးအား ကူညီ ရန် မဆိုထားဘိ မိမိအတွက်သော်မှ အခက်အခဲ ရှိသည်။

      ၁။ အမွန်အမြတ် လှူဒါန်းရန်ထားသည့် ဆွမ်းဆန်ထဲ၌ ကြွက်ချေးပါဝင်နေသကဲ့သို့ အတည်အတံ့ စကားပြောရာ၌ မဆီမဆိုင် အကြောင်းအရာ ဝင်ပြောသည်။

      ၂။ အမွန်အမြတ် လှူဒါန်းရန်ထားသည့် ဆွမ်းဆန်ထဲ၌ ကြွက်ချေးပါဝင်နေသကဲ့သို့ အကောင်းများ ထဲတွင် အညံ့အဖျင်းများ ရောနေသည်။

      ဆွမ်းခံ ထွက်မြဲထွက်စဉ် အလိုလို ငှက်ဖျားသင့်သကဲ့သို့ ရိုးရိုး ပြုမြဲပြုမူ နေထိုင်စဉ် အလိုလို အမှုရောက်လာသည်။

      ဆွမ်းခူးခပ်ပေးသော အလုပ်ကို လုပ်ရာတွင်လည်း မျက်နှာကောင်း မရ၊ ဆွမ်းလောင်းသော အလုပ်ကို လုပ်ဆောင်ရာတွင်လည်း မျက်နှာကောင်း မရဖြစ်သကဲ့သို့ မည်သည့် အလုပ်တာဝန်ကို လုပ်လုပ် အပြစ်တင်မလွတ် ဖြစ်သည်။

      ဆယ့်နှစ်မှုမင်းတိုင်း တာဝန်ပေါ်တွင် ထပ်ဆင့်၍ ရေကြည်တော်တာဝန် တိုးပြန်သကဲ့သို့ မူလက တာဝန်များပြားရသည့် အပေါ်တွင် နောက်ထပ်တာဝန် တိုးလာပြန်သည်။

        ဆယ့်နှစ်မှု = တမာစေး၊ လျှော်၊ ကော်၊ အုံတုံ၊ လဲ၊ တင်လဲ၊ ဥသျှစ်၊ မရိုး၊ မီးသွေး၊ ထန်းဖူးစည်း၊ မန်ကျည်းမှည့်၊ ရေနံ၊ ပွဲလျက်တို့ကို နန်းတော်သို့ ဆက်သွင်းရသည့် ဆယ့်နှစ်ရပ်သော အမှုတော်။ (ဆယ့်နှစ်မှု မင်းတိုင်းဟု ခေါ်သည်။)

        ဘူးလေးရာ ဖရုံဆင့် - နှင့် အတူတူ။

      ဆီဆုံလှည့်ရန်မျှ မတတ်ပါဘဲလျက် နှမ်းဖတ်ကိုမူ ကြိုက်သော နွားကဲ့သို့ လုပ်ငန်းအတွက် ဘာမျှ အထောက်အကူ မပြုနိုင်ပါဘဲလျက် ထိုလုပ်ငန်းမှ ရရှိသည့် အခွင့်အရေးကိုမူ ခံစားလိုသည်။

      ခေါင်းပေါင်း ဖြူသည်မှာ ဖွပ်လျှော်သူ တော်၍ မဟုတ်ဘဲ ဆပ်ပြာ ကောင်းသောကြောင့်သာလျှင် ဖြစ်သကဲ့သို့ ဟန်ကျပန်ကျဖြစ်နေခြင်းမှာ ပြုလုပ်သူ၏အစွမ်းအစသတ္တိကြောင့်မဟုတ်ဘဲ အထောက် အပံ့ကောင်း ရှိခြင်းကြောင့်သာ ဖြစ်သည်။

      ဆန်ကွဲ ဆန်နုပ် ဖြစ်သွားသော ဆန်သည် ဖွပ်စရာမလို၊ ဆန်ရင်းကိုသာလျှင် ဖြူသည်ထက် ဖြူအောင် နာနာဖွပ်ရသကဲ့သို့ ဆုံးမစရာ ရှိလျှင် ရင်းနှီးပြီး ကောင်းဖို့အလားအလာ ရှိသူကို ဖိ၍ ဆုံးမရသည်။

        ဆန်ရင်း = အကွဲအကြေမပါသည့် ဆန်စေ့၊ ဆန်လုံး။

      ဆန်မရှိဘဲ အစားကြီးသူကဲ့သို့ မိမိ၌ အခြေအနေမရှိဘဲ ကြီးကြီးကျယ်ကျယ် ပြုမူပြောဆိုသည်။

      မိမိက ဆန်ပေးမှ သူ့ထံက ဆေးရွက်ရနိုင်သကဲ့သို့ မိမိက အပေးရှိမှ သူ့ထံက အရရှိသည်။

        သမီးပေးမှ သမက်ရ - နှင့် အတူတူ။

      မောင်း၌ တပ်ဆင်ထားသော ကျည်ပွေ့သည် ဆုံမှစဉ်ထွက်သမျှ ဆန်စေ့များ၏ နောက်သို့လိုက်၍ မထောင်းနိုင်သကဲ့သို့ ပင်မကိစ္စကိုလွှတ်ပြီး နှီးနွှယ်ရာ အသေးအမွှားကိစ္စများ နောက်သို့လိုက်၍ မလုပ် နိုင်ချေ။

      ၁။ ဆန်ကိုခိုးစဉ်က မမိဘဲ ဖွဲကိုခိုးခါမှ မိသကဲ့သို့ ကြီးလေးသော ပြစ်မှု ကျူးလွန်စဉ်က အမှုမဖြစ် ဘဲ သေးငယ်သော ပြစ်မှုကို ကျူးလွန်သည့်အခါမှ အမှုဖြစ်သည်။

      ၂။ ဆန်ခိုးသူအား မမိဘဲ ဖွဲခိုးသူကျမှ မိသကဲ့သို့ ကြီးလေးသော ပြစ်မှုကျူးလွန်သူကိုမမိဘဲ သေး ငယ်သော ပြစ်မှုကို ကျူးလွန်သည့်သူ ကျမှ မိသည်။

      ရှေးအခါက လူတစ်ယောက်သည် စပါးနှင့်ဖွဲတို့ကို အိမ်တွင် သိုလှောင်ထားသည်။ တစ်ယောက် သောသူက စပါးကို ခိုးယူ၍ နောက်တစ်ယောက်က ဆောင်းတွင်း အခါ၌ မီးလှုံရန် ဖွဲကို ခိုးယူသည်။ အိမ်ရှင်က သူခိုးစောင့်ဖမ်းသောအခါ ဖွဲသူခိုးကို မိသဖြင့် သင်သည် ဖွဲကိုသာမက စပါးကိုပါ ခိုးသည် ဟု ဆိုကာ ရိုက်နှက်၍ အလျော်တောင်းလေသည်။

      မပြောသင့်သော အခြေအနေတွင် ဆိတ်ဆိတ်နေခြင်းသည် တောတစ်ထောင်တန်သည် ဆိုသကဲ့ သို့ မပြောသင့်သည့် အချိန်မျိုးတွင် နှုတ်စောင့်စည်းခြင်းသည် အကျိုးများစွာ ရှိသည်။

        တိတ်တိတ်နေ ထောင်တန် - နှင့် အတူတူ။

      တစ်ရံရောအခါ ကေသရာဇာခြင်္သေ့မင်းသည် မြေခွေးမနှင့် ပေါင်းဖော်ရာ ခြင်္သေ့ငယ်တစ်ကောင် ဖွားမြင်၏။ ခြင်္သေ့မင်းက ခြင်္သေ့ငယ်အား သင်အသံ မပြုနှင့်၊ အသံပြု၍ အခြားတိရစ္ဆာန်များ ကြား လျှင် မြေခွေးသံပါ၍ မရိုမသေ ရှိချေတော့မည်၊ သင်ဆိတ်ဆိတ်နေသော် ယူဇနာတစ်ထောင်ရှိသော တောကို ပေးမည်ဆို၏။ သို့သော် ခြင်္သေ့ငယ်က ဆိတ်ဆိတ်မနေ၊ ဟောက်ချေသောကြောင့် အခြား တိရစ္ဆာန်များက မရိုမသေ ရှိ၍ တောတစ်ထောင်ကို မရရှိတော့ချေ။ ခြင်္သေ့မင်းလည်း "ဆိတ်ဆိတ် နေပါလေသော် တောတစ်ထောင် တန်လေ၏" ဟု ဆိုလေသည်။

      ဆင်ကောင်ကြီး ပါးစပ်အတွင်း နှမ်းစေ့အနည်းငယ်သာ ပက်ကျွေးနေသကဲ့သို့ အမြောက်အမြား လိုအပ်ရာတွင် မစို့မပို့သာ ပံ့ပိုးသည်။

      ကြွက်နားရွက် ဝက်တပ် ။  ဝက်နားရွက် ကြွက်တပ် - တို့နှင့် အတူတူ။

      သူ့ဘာသာ အိပ်ပျော်နေသော ဆင်ကို ဆိတ်က သွားနှိုးသကဲ့သို့ သူ့ဘာသာ ငြိမ်ဝပ်နေသည့် ကိစ္စ ကို ပြဿနာပေါ်အောင် အစဖော်သည်။

      ၁။ ဆင်သွားရာ တစ်လျှောက်သည် မြေသားကျစ်လျစ်ခိုင်မာသဖြင့် စိတ်ချရသော လမ်းကောင်း ဖြစ်သကဲ့သို့ ပညာကြီးသူများ လက်ခံအသုံးပြုသော နည်းလမ်းသည် စိတ်ချရသော နည်းလမ်း ကောင်း ဖြစ်သည်။

        ဆင်သွားလျှင် လမ်းဖြစ် - ဆိုရိုးလည်းရှု။

      ၂။ လမ်းမရှိသည့်နေရာ ဖြစ်စေကာမူ ဆင်သွားလျှင် လမ်းဖြစ်သွားသကဲ့သို့ အရှိန်အဝါကြီးသူ တစ်ဦး လုပ်ဆောင်ပြောဆိုလျှင် အစဉ်အလာ ဖြစ်သွားသည်။

        ဆင်သွားလျှင် လမ်းဖြစ် - ဆိုရိုးလည်းရှု။

      ဆင်ကိုသတ်၍ အရပ်ကို ဝေသကဲ့သို့ အလွန်တန်ဖိုးကြီးမားလှသည့်အရာကို အရေးမကြီးသော ကိစ္စအတွက် အလဟဿ ဖြုန်းတီးပစ်သည်။

      အကောင်အထည် ကြီးမားသည့်ဆင်သေကို သေးငယ်သောဆိတ်သားရေနှင့် ဖုံးသကဲ့သို့ ကြီးမား သော ပြဿနာကို မခိုင်လုံသော ဆင်ခြေဖြင့် ဖုံးကွယ်ရန် အားထုတ်သည်။

      ဆင်ဝန်ကတော်သည် မိမိနှင့် မသက်ဆိုင်ဘဲ ဆင်အတွက် ကြောင့်ကြသကဲ့သို့ မိမိနှင့် မဆိုင်သော ကိစ္စအတွက် ကြောင့်ကြပိုသည်။

        ယုန်အတွက် ချုံက ကြောင့်ကြ - နှင့် အတူတူ။

      ဆင်သည် အကောင်ကြီးသဖြင့် ဆင်နှင့်လိုက်ဖက်အောင် အထွာကြီးပြီး ပုရွက်ဆိတ်သည် အ ကောင်ငယ်သဖြင့် ပုရွက်ဆိတ်နှင့် လိုက်ဖက်အောင် အထွာငယ်သကဲ့သို့ အရာရာတွင် သဘာ၀ တရားအရ အချိုးအစား ညီမျှသည်သာ ဖြစ်သည်။

      ဆင်လိုက်သဖြင့် အသက်လု၍ ပြေးနေရာတွင် ဝါကြီးဝါငယ် အစဉ်ကျအောင် ရွေးနေသည် ဆိုသ ကဲ့သို့ အရေးပေါ် လုပ်ဆောင်ရမည့်အခါတွင် မလိုအပ်သော စီစဉ်မှု ပြုနေသည်။ (ကျားလိုက်ရာ ဝါကြီး ဝါငယ်ရွေး - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      ဆင်လိုက်သောအခါမှ ပုန်းကွယ်ရန် သစ်ပင်ရှာသကဲ့သို့ မရှူနိုင် မကယ်နိုင် ဖြစ်ခါမှ အားကိုးစရာ ရှာသည်။

        ကျားလိုက်မှ တုတ်ခုတ် - နှင့် အတူတူ။

      ဆင်သတ္တဝါ မဆောင်ရွက်နိုင်သောကိစ္စကို ကြွက်သတ္တဝါက ဆောင်ရွက်နိုင်သည် ဆိုသကဲ့သို့ တစ်ခါတစ်ရံ အင်အားကြီးသူ၊ ရာထူးဂုဏ်သိန်ကြီးသူတို့ မဆောင်ရွက်နိုင်သောကိစ္စကို ထိုအောက် ငယ်သူ တို့က စွမ်းဆောင်နိုင်သည်။

      ဆင်ဖြူတော်ကို ဆင်မည်းကရင်မဆိုင်ရဲသကဲ့သို့ ဂုဏ်သိက္ခာအရှိန်အဝါကြီးမားသူကို ဂုဏ်သိက္ခာ ချို့တဲ့သူက မျက်နှာချင်း မဆိုင်ဝံ့ချေ။

      ဆင်ဖြူတော်ဝင်ကိန်း ရှိရာတွင် ချည်ဝင်တစ်လုံး ဝင်လာသည်နှင့် ကျိန်းကျေသွားသကဲ့သို့ ပစ္စည်း ဥစ္စာ အစုလိုက် အပုံလိုက် ဝင်ကိန်းရှိရာတွင် မဖြစ်လောက်သည့် ပစ္စည်းတစ်ခု ဝင်လာသည်နှင့် ကျိန်း ကျေသွားသည်။

        ချည်ဝင် = ချည်ငင်ပြီး၍ ဝင်ရိုးမှ ချွတ်ထားသော ချည်လုံးကလေး။

        ဆင်ဖြူတော်ဝင်မှာ ချည်တစ်ဝင်နှင့် ကျိန်းကျေ - နှင့် အတူတူ။

      ရှေးအခါက တစ်ချိန်တည်း မွေးဖွားလာကြသော မင်းသားငယ်တစ်ဦးနှင့် ပုဏ္ဏားငယ်တစ်ဦးတို့ သည် အလွန် ချစ်ခင်ကြသည်။ အရွယ်ရောက်လာသောအခါ မင်းသားသည် မင်းဖြစ်၍ ပုဏ္ဏားငယ် သည် ပုရောဟိတ် ဖြစ်လာသည်။ တစ်နေ့သောအခါ ပုရောဟိတ်သည် မင်း၏ ဇာတာကို စစ်ဆေး ကြည့်ရှုရာ (၇) ရက်အတွင်း ဆင်ဖြူရတနာဝင်ကိန်း ရှိသည်ကို မြင်လေသည်။ မိမိသည်လည်း မင်း နှင့်အတူ တစ်ချိန်တည်း မွေးဖွားလာသူဖြစ်သဖြင့် ဆင်ဖြူတော်ဝင်ကိန်း ရှိသည်ကို တွေ့မြင်လေ သည်။ (၇)ရက်မြောက်သောအခါ မင်းကြီးထံသို့ ဆင်ဖြူတော်တစ်စီး လက်ဆောင်ပဏ္ဏာအဖြစ် ရောက်ရှိလာသည်။ ပုရောဟိတ်ထံသို့မူ မုဆိုးမတစ်ဦးသည် ချည်ခင်အဖြူကို လက်ဆောင်ပို့လေ သည်။ ပုရောဟိတ်ပုဏ္ဏားက မင်းကြီးသည် ဘုန်းကြီးသည် အလျောက် ဆင်ဖြူတော် ဝင်လေသည်။ ငါ့မှာမူ ဆင်ဖြူဝင်ကိန်း ရှိသော်လည်း ဘုန်းကံနည်းသူ ဖြစ်သဖြင့် ချည်တစ်ခင်နှင့်သာ ကျိန်းကျေရ လေသည်ဟု မြည်တမ်းလေသည်။

      ဆင်ဖြူတော်အတွက် ဆက်သသောကြံကို ဆင်ထိန်းက ကပ်မြှောင်၍ စုပ်သကဲ့သို့ အရှိန်အဝါရှိ သူကို မှီ၍ အခွင့်အရေး ယူသည်။

      ဆင်၏တန်ဖိုးထက် ချွန်း၏တန်ဖိုးကကြီးသည်ဆိုသကဲ့သို့ ပင်မပစ္စည်း တန်ဖိုးထက် အပိုကိရိယာ တန်ဆာပလာ တန်ဖိုးက ပိုကြီးနေသည်။

      ဆင်ပြောင်ကြီး တစ်ကိုယ်လုံး လွတ်လွတ်ကျွတ်ကျွတ် ထွက်နိုင်ပြီး အမြီးကျမှတစ်သည် ဆိုသကဲ့ သို့ လုပ်ငန်းတစ်ခုကို ချောချော မောမော ဆောင်ရွက်လာပြီး နောက်ဆုံးကျမှ အထစ်ထစ် အငေါ့ငေါ့ ဖြစ်ရသည်။

      ဝေဿဘူဘုရား လက်ထက်က ကုမာရကဿပမည်သော ရဟန်းတစ်ပါးသည် သူဌေးအိမ်မှ ဆွမ်းကျွေး ပင့်ဖိတ်သဖြင့် ကြွရောက်ရာ သူဌေးသမီးကိုမြင်၍ တပ်မက်စွဲလမ်းစိတ်ဖြင့် မကျန်းမမာ ဖြစ်လေ၏။ ထိုအခါ သူဌေး၏ စည်းစိမ်စောင့် နတ်သည် သူဌေးသမီး ရုပ်ဟန်ကို လည်းကောင်း၊ ရဟန်း၏ ဥယာဉ်စောင့်နတ်သည် ဆင်၏အသွင်သဏ္ဌာန်ကို လည်းကောင်း ဖန်ဆင်း၍ သူဌေးသမီးကို ဖမ်းမည့်ဟန်ဖြင့် ဆင်ကလိုက်လေသည်။ သူဌေးသမီးလည်း ရဟန်း၏ ကျောင်းပေါ်သို့ တက်ပြေးကာ ရဟန်းအနီးရှိ ကရားသို့ ဝင်ပြေးလေသည်။ ဆင်လည်း ကရားတွင်းသို့ ဝင်လိုက်ရာ သူဌေးသမီးက ကရား၏နှုတ်သီးမှ ထွက်ပြေးလွတ်မြောက် သွားလေသည်။ ဆင်ကား ကရားနှုတ်သီးမှ ကိုယ်ခန္ဓာ ထွက်လာသော်လည်း အမြီးမှာမူ မထွက်နိုင်ဘဲ တစ်နေလေသည်။ ရဟန်းသည် ထိုအခြင်းအရာကို မြင်ပြီး ငြိတွယ်ခြင်း သဘောကို ဆင်ခြင်မိသဖြင့် ရဟန္တာ အဖြစ်သို့ ရောက်လေ၏။

      ဆင်သည် ကြုံလှီသွားစေကာမူ ကျွဲကိုယ်ထည်လောက် ရှိသေးသကဲ့သို့ ကြွယ်၀ချမ်းသာသူသည် စီးပွားကျဆင်း သွားစေကာမူ သာမန်သူတို့ထက် စီးပွားထုထည် ရှိသေးသည်။ (ဆင်ကြုံ ကျွဲလောက် - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      အားကြီးသော ဆင်ပေါက်စင်စစ် ဖြစ်ပါလျက် အလွယ်တကူရသော ကောက်လှိုင်းကို မဖွယ်မရာ ခိုးယူစားသကဲ့သို့ မိမိအဆင့်နှင့် မလျော်ညီ၊ အောက်ကျသော အမှုကို မဖွယ်မရာ ပြုသည်။

      ဆင်စွယ်မှန်လျှင် ပိုးမစားနိုင်သကဲ့သို့ ခိုင်မာစစ်မှန်လျှင် ဖျက်ဆီး၍မရနိုင်။

        ဆင်စွယ်မှန် ပိုးမစား - ဆိုရိုးလည်းရှု။

      ဆင်ချည်သောကြိုးဖြင့် ကြက်ကိုချည်သော် ကျွတ်ရာ၏။ ကြက်ချည်သောကြိုးဖြင့် ဆင်ကိုချည် သော် ပြတ်ရာ၏။ ထို့အတူ ဝန်နှင့်အား လျော်ကန်ခြင်း မရှိလျှင် လုပ်ငန်းချောမွေ့ အောင်မြင်ခြင်း မရှိနိုင်။

        ကွန်လက်လေးသစ်နှင့် ငါးစင်းအုပ်၍ မမိနိုင်၊ ကွန်လက်သည်းကွင်းနှင့် ငါးကြီးပစ်၍ မရနိုင် - နှင့် အတူတူ။

      ဆင်ဦးခေါင်းကို ခွေးသည် ချီလိုသော်လည်း မချီနိုင်သကဲ့သို့ မိမိအားနှင့် မမျှသောဝန်ကို ရွက် ဆောင်လိုသော်လည်း မရွက်ဆောင်နိုင် ဖြစ်သည်။

      ဆင်က ကျီစားသည့်သဘောဖြင့် ပြုမူသော်လည်း ဆိတ်အဖို့ မခံသာအောင် နာကျင်သကဲ့သို့ အား ကြီးသူက ထိခိုက်လိုသည့် သဘောမပါဘဲ ခပ်ပေါ့ပေါ့ ပြုလိုက်သော အမှုသည် အားနည်းသူအဖို့ မခံ သာအောင် ဖြစ်ရသည်။

      ဆင်ကန်းသည် လမ်းမှန်းမသိ၊ တောချုံမှန်းမသိ ဇွတ်တိုး၍ သွားသကဲ့သို့ ဉာဏ်အမြော်အမြင် နည်းပါးသူသည် အမှန်အမှားကို မသိ၊ မိမိ ထင်ရာမြင်ရာ ဇွတ်ပြောဆို ပြုမူသည်။

      ဆင်ကောင်ကို တွေ့ရပြီးဖြစ်၍ ဆင်ဟုတ်မဟုတ် ခြေရာရှာဖွေကြည့်ရန် မလိုတော့သကဲ့သို့ လက် ဆုပ်လက်ကိုင် တွေ့ထားပြီးဖြစ်၍ ဟုတ်မဟုတ်ကို သဲလွန်စရှာရန် မလိုတော့ပေ။

      ကျောင်းဆောက်လှူဒါန်းဖြစ်မှသာ ကျောင်းဒကာဖြစ်ရန် ရေရာမည်။ ထို့အတူ လိုအပ်ချက် တစ်စုံ တစ်ခု ပြေလည်မှသာ ဖြစ်မြောက်ရန် ရေရာမည်။

      ဆံထုံးထုံး ကျွမ်းကျင်သူသည် ဆံထုံးထုံး ပေးရာတွင် ခေါင်းလိမ်းဆီပါ စိုက်၍ ထုံးပေးရသကဲ့သို့ အကူအညီ ပေးရာတွင် လုပ်အားသာမက ပစ္စည်းပါ စိုက်၍ လုပ်ကိုင်ပေးရသည်။ (ဆံထုံးထုံးတတ် ဆီစိုက်ရ - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။

      ဆန်ချေးယူမိရာတွင် အဆဲခံရခြင်းက ချေးယူသည့် ဆန်နှင့်ပင် အဆမတန်သကဲ့သို့ အကူအညီ တောင်းခံမိရာတွင် အနှိမ်ခံရခြင်းက ရရှိသည့်အကူအညီနှင့် အဆမတန် ဖြစ်သည်။

      ဆေးသမားက မဖြစ်စလောက်သာ ဝေဒနာခံရမည်ဟု ယူဆသော ကုထုံးသည် လူနာအဖို့မူ မခံ မရပ်နိုင်အောင် ဝေဒနာခံရသကဲ့သို့ ပြုမူသူအဖို့ မဖြစ်စလောက် ဟုထင်ရသော အမှုသည် အပြုခံ ရသူအဖို့ မခံမရပ်နိုင်အောင် ဖြစ်ရသည်။

        မထောင်းတာ = ပြောပလောက်အောင် ထိခိုက်ခြင်းမရှိ။

      ကျွမ်းကျင်သော ပန်းချီဆရာသည် ဆေးစက်ကျရာမှာ ရုပ်ပုံဖြစ်အောင် စွမ်းဆောင်နိုင်သကဲ့သို့ အတတ်ပညာတစ်ခု၌ ကျွမ်းကျင်သူသည် ထိုအတတ်ပညာဆိုင်ရာတွင် ပြုလုပ်သမျှ တင့်တယ်သည်။ (ဆေးစက်ကျရာ အရုပ်ဖြစ် - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      ဆူးပေါ်ဖက်ကျလျှင် ဖက်ပေါက်၍ ဖက်ပေါ်ဆူးကျလျှင်လည်း ဖက်သာပေါက်ရသကဲ့သို့ အားကြီး သူနှင့် အားနည်းသူ ရင်ဆိုင်လျှင် အားနည်းသူသာ နစ်နာရသည်။

      ဆရာကောင်းမှန်လျှင် အလံစိုက်ထူကြွားဝါရန် မလိုသကဲ့သို့ အရည်အချင်း ပြည့်စုံသူမှန်လျှင် မိမိ ဂုဏ်သတင်းကို ထုတ်ဖော်ကြော်ညာရန် မလိုပေ။

      ဆေးဆရာအမျိုးမျိုး၏ လက်တည့်စမ်း ကုသမှုကို ခံယူမိသဖြင့် သားလူနာသေဆုံးရသကဲ့သို့ တစ်ယောက်တစ်ပေါက် သြဇာပေးမှုများသောကြောင့် လုပ်ငန်း ပျက်စီးဆုံးရှုံးရသည်။

        ဆရာများ သားသေ - ဆိုရိုးလည်းရှု။

      ဆရာက လက်ထပ်သင်ကြားမပေးလျှင် လက်ရေးလက်သား နည်းမကျသကဲ့သို့ အတွေ့အကြုံ ရှိသူ ကျွမ်းကျင်သူက စနစ်တကျ ပြသပေးခြင်းမရှိလျှင် နည်းလမ်းမကျန ဖြစ်သည်။

      (ငါးပိဖုတ်တောင် ဆရာမပြ နည်းမကျ၊ ဆရာမပြ ငါးပိဖုတ်တောင် နည်းမကျ - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      ဗျိုင်းကို ဆရာအဖြစ် အသိအမှတ် မပြုသော လှံကစားသမားသည် အာခေါင်လှံစူး၍ သေရသကဲ့ သို့ ဆရာကို ဖက်ပြိုင် အံတုသူသည် နောက်ဆုံးတွင် ပျက်စီးရသည်။

      ရှေးအခါက ယောက်ျားတစ်ယောက်သည် မြစ်အနီးရှိ ကတွတ်ပေါက်၌ ငါးကိုမြှောက်ကစားနေ သော ဗျိုင်းကို မြင်တွေ့ရာ အတုယူပြီး သစ်ချွန်များကို ကောင်းကင်သို့ ပစ်မြှောက်၍ မြေသို့မကျမီ ပါးစပ်ဟ ခံယူနိုင်အောင် လေ့ကျင့်လေသည်။။ ထိုမှ တစ်ဆင့်ပြီး တစ်ဆင့် အုတ်ခဲ၊ လှံတံ၊ သန်လျက် စသည်တို့ကို ပစ်မြှောက်ပြီး မြေသို့မကျမီ ပါးစပ်ဖြင့် ကိုက်နိုင်အောင် လေ့ကျင့်လေသည်။ ထိုသူ သည် မိမိ၏ကျွမ်းကျင်မှုကို တစ်ရွာဝင်တစ်ရွာထွက် ပြသရာ လူအများသဘောကျ၍ ဆုလာဘ်များ စွာ ရလေသည်။ ထိုယောက်ျား၏ သတင်းကို ပြည့်ရှင်မင်းကြားသော် မင်းပွဲသဘင် မင်းရင်ပြင်သို့ ဝင်ရောက် ပြသစေသည်။ ထိုသူ၏ အံ့မခန်းသည့် ပညာစွမ်းကို မင်းကြီးမြင်၍ အသင်၏ ဆရာသည် မည်သူနည်း ဟုမေးရာ ထိုသူက ဗျိုင်းထံမှ ရကြောင်း ဝန်မခံလို၍ သူ့မှာ ဆရာမရှိကြောင်း ဖြေကြား လေသည်။ ထို့နောက်တစ်ဖန် လှံကစား ပြန်သော် လှံသွားသည် အာခေါင်၌ စူးဝင်ကာ သေဆုံးရလေ သည်။

        ကာပြန် = ကျေးဇူးရှင်ကို ဖက်ပြိုင်အန်တုသည်။

      စိန်နားကပ် အရောင်ဟပ်မှုကြောင့် ပါးပြောင်ခြင်းဖြစ်သကဲ့သို့ သူတစ်ပါး၏ ဂုဏ်အရှိန်အဝါ ကြောင့် လူလူသူသူ ဖြစ်နေသည်။

      ပထမပုစ္ဆာကို ဖြေဆိုရန် မစဉ်းစားရသေးခင် နောက်ထပ်တစ်ဖန် မေးပြန်သည် ဆိုသကဲ့သို့ တစ်စုံ တစ်ခုကို ပြီးပြတ်အောင် မလုပ်ရသေးခင် အခြားတစ်ခု ပေါ်လာပြန်သည်။

      ရှေးအခါက ရွာတစ်ရွာတွင် တောင်ကျောင်း၊ မြောက်ကျောင်းဟူ၍ ကျောင်းနှစ်ကျောင်းရှိရာ တောင်ကျောင်း ဖိုးသူတော်က မြောက်ကျောင်း ဖိုးသူတော်ထံ သွား၍ စကားပုစ္ဆာ ပြဿနာ ပြုလုပ်၍ ပုစ္ဆာ အမေးထုတ်သည်မှာ "အသင် မြောက်ကျောင်း ဖိုးသူတော်၊ စိန္တေသိ ဟူသော ပါဠိကို သင်သိလျှင် အနက်ပြန်စမ်းပါ" ဟု ဆိုသတတ်။ ထိုအခါ မြောက်ကျောင်း ဖိုးသူတော်က ထိုပါဠိကို အနက်မပြန်နိုင် သဖြင့် ကြံမှိုင်စဉ်းစားနေဆဲအခါ တောင်ကျောင်း ဖိုးသူတော်က "မြောက်ကျောင်း ဖိုးသူတော်၊ အနက် ပေးနိုင်လျှင် ပေးပါ၊ ပုစ္ဆေသိ ဟူသော ပါဠိကလေး မေးစရာ ရှိပါသေးသည်၊ နှေးလှပါ ကလား" ဟု ဆိုလျှင် မြောက်ကျောင်း ဖိုးသူတော်က တစ်ခုမပြီးသေးခင် တစ်ခုထပ်၍ မေးရမည်လောဟု စိတ်ဆိုး သော အးဖြင့် "စိန္တေသိ ကြံတုန်းရှိသေး၊ ပုစ္ဆေသိ မေးပြန်ပြီ" ဟုဆိုသတတ်။ ထိုအခါ တောင်ကျောင်း ဖိုးသူတော်က "မြောက်ကျောင်း ဖိုးသူတော်သည် ငါ၏ ပုစ္ဆာ ပြဿနာကို ကောင်းစွာ ဖြေစွမ်းနိုင်ပါ ပေသည်" ဟု ချီးမွမ်း၍ မိမိကျောင်းသို့ ပြန်သွားသတတ်။

      စိန်ကောင်းကျောက်ကောင်း အရောင်းအဝယ် စကားပြောဆိုရာတွင် ဆေးရိုးသည်က ကြားမှဝင် ဝင်ပြီး သူ့ဆေးရိုး ကောင်းကြောင်း ပြောဆိုသကဲ့သို့ အရေးပါသော စကားပြောဆို ကြရာတွင် မသိ နားမလည်သူက မဆိုင်သော စကားကို ကြားက ဝင်ရောက် ပြောဆိုသည်။

      ရန်သူစစ်တပ် ချီတက်ရောက်ရှိလာမှ မြားချွန်သကဲ့သို့ ရင်ဆိုင်ရမည့်အရေးကိစ္စအတွက် ကြိုတင် ပြင်ဆင် ထားခြင်းမရှိဘဲ ပက်ပင်းပါ ကြုံတွေ့လာခါမှ ပြင်ဆင်မှု စတင်ပြုလုပ်သည်။

        ကျားလိုက်မှ တုတ်ခုတ် - နှင့် အတူတူ။

      စစ်မရောက်ခင်ကပင် အစိုးရိမ်ကြီးကာ ကြိုတင် စမ်းသပ်ရင်း မြားကုန်နှင့်သကဲ့သို့ လုပ်ရမည့် အလုပ်တစ်ခုကို မလုပ်မီကပင် အစိုးရိမ်ကြီးကာ အခက်အခဲများကိုတွေးတောရင်း အားကုန်နှင့်သည်။

      စိုင်သတ္တဝါ၏ ပင့်ကော်ဝှေ့ခတ်ခြင်း ခံရသော်လည်း အန္တရာယ်မဖြစ်ရုံမျှမက ဘေးလွတ်ရာ ချုံပေါ်သို့ပင်ရောက်သွားသူကဲ့သို့ ပျက်စီးကြောင်းနှင့် ကြုံရသော်လည်း နိမ့်ပါးခြင်း မရှိရုံမျှမက ပို၍ပင် အခြေအနေ ကောင်းမွန်သွားသည်။

      ၁။ ခံယူသူ၏လက်သို့ ရေသွန်းလောင်း၍ ပေးကမ်းလှူဒါန်းသော အစဉ်အလာ ရှေးက ရှိခဲ့၏။ အလှူရှင်၏ ကျေးဇူးတရားကို မမေ့ခြင်းသည် အလှူခံအဖို့ မိမိ၏ စွတ်သော လက်ကို မခြောက်စေ ခြင်းတည်း။ ထို့အတူ တစ်စုံတစ်ရာ ကျေးဇူး ပြုဖူးသူအား မည်သည့် အခါမျှ ကျေးဇူး မမေ့အပ်ပေ။ (စွတ်သော လက်ကို မလောင်စေနှင့် - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      ၂။ အလှူရေစက် လက်နှင့်မကွာပေးကမ်းလှူဒါန်းခြင်းဖြင့် တစ်ပါးသူ၏လက်ကို စိုစွတ်စေခဲ့ပြီးမှ ဆက်လက် ပေးကမ်းခြင်း မပြုပါက ထိုသူ၏ လက်ကို ခြောက်သွေ့စေသည် မည်၏။ ထို့ကြောင့် အလှူရေစက်နှင့် စွတ်စိုသော လက်ကို မခြောက်စေရ သကဲ့သို့ မေတ္တာနှင့် စွတ်စိုသော ရင်းနှီးခင်မင်မှု ကို မပျက်ပြားစေအပ်။

      ၁။ စူးကို စူးနှင့် သင့်တော်ရာတွင်သာ သုံးရသည်၊ ဆောက်ကို ဆောက်နှင့်သင့်တော်ရာတွင်သာ သုံးရသည်။ ထိုနည်းတူ မည်သည့်ပစ္စည်း၊ မည်သည့် ပုဂ္ဂိုလ်ကိုမဆို နေရာဌာန အလိုက် စွမ်းအား အလိုက် သုံးရသည်။

      ၂။ လက်သမား လုပ်ငန်းတွင် စူးနှင့်ဆောက်သည် အရာဌာန အားလျော်စွာ အသုံးဝင်သကဲ့သို့ လောကတွင် မည်သည့်ပစ္စည်း၊ မည်သည့် ပုဂ္ဂိုလ်မဆို အရာဌာနအလိုက် အသုံးဝင်သည်ချည်း ဖြစ်သည်။

      ၁။ စူဠလိပ်ကို သေစေလို၍ ရေထဲသို့ပစ်ချလိုက်ရာတွင် မသေရုံသာမက အကြိုက်ပင် တွေ့သွား သေးသကဲ့သို့ သူတစ်ယောက်ကို ဒုက္ခရောက်စေလိုသည့် စေတနာဖြင့် ပြုမူလိုက်ရာတွင် ဒုက္ခမ ရောက် ရုံသာမက သူ့အလိုကျပင် ဖြစ်သွားသည်။

      ၂။ စူဠလိပ်ကို ရေထဲလွှတ်လိုက်သည့် အခါ ပြန်လည်၍ မပေါ်လာတော့ သကဲ့သို့ ကိစ္စဖြင့် စေလွှတ်လိုက် ရာတွင် ပြန်ပေါ် မလာတော့ချေ။

      ဗာရာဏသီပြည် ဗြဟ္မဒတ်မင်း၏ သားတော် အိမ်ရှေ့ မင်းသားသည် မြို့မှ ထွက်ခွာ၍ ယမုန်နာ မြစ်အနီး တောင်ကြား တစ်ခုတွင် ရသေ့ ရဟန်းပြုကာ နေထိုင်သည်။ ထိုသို့နေစဉ် နဂါးမတစ်ဦးနှင့် အကြောင်းပါ၍ သားတော် တစ်ပါး၊ သမီးတော်တစ်ပါး ဖွားမြင်သည်။ ခမည်းတော် ဗြဟ္မဒတ်မင်း နတ်ရွာစံသော် ဗာရာဏသီပြည်သို့ ပြန်၍ မင်းပြုလေသည်။ သားတော် သမီးတော်တို့အတွက် ပေါက္ခရဏီ ကန်ကြီးကိုတူးစေ၍ ရေသွင်းစေရာ လိပ်ငယ်တစ်ကောင်သည် ရေစီးနှင့် ပါလာလေ သည်။ သားတော် သမီးတော် တို့သည် ရေကစား သွားရင်း လိပ်ငယ်ကို မြင်သော် ကြောက်လန့်ကြ သဖြင့် ခမည်းတော်က ထိုလိပ်ငယ်အား ဒဏ်ပေးစေရာ အမတ်အချို့က ဆုံထဲထည့်၍ ကျည်ပွေ့ ဖြင့် ထောင်းရန်၊ အချို့က အသားကို ချက်စားရန်၊ အချို့က ရှားမီးခဲတွင် ကင်ရန်၊ အချို့က မီးပြင်းတိုက်၍ ရှို့ရန် အကြံ ပေးကြ၏။ ရေကို ကြောက်သော အမတ် တစ်ဦးကမူ ယမုန်နာ မြစ်ထဲသို့ ပစ်ချရန် အကြံ ပြုလေသည်။ ထိုအခါ လိပ်ငယ်က ရေထဲသို့ ပစ်မချရန် ဟန်လုပ်၍ ငိုယိုတောင်းပန်သည်ကို တကယ် ပင် ထင်မှတ်ကြ၍ ယမုန်နာမြစ်ထဲသို့ ပစ်ချလိုက်ရာ လိပ်ငယ်လည်း မဆိုင်းမတွပင် ရေထဲသို့ ငုပ်လျှိုး ကွယ်ပျောက် သွားတော့သည်။

        စူဠလိပ် = လိပ်ငယ်

      စီးဝင်လာသော ရေကို လယ်ကွင်းထဲ၌ တည်နေအောင် ကန်သင်းဆည်၍ ပိတ်ထားရသကဲ့သို့ အိမ်ထောင် တစ်ခုတွင် လင်ယောက်ျား ရှာဖွေ၍ရသော စီးပွားဥစ္စာကို မလေမလွင့် ရအောင် အိမ်ရှင်မ ဖြစ်သူက ထိန်းသိမ်း ရသည်။

      သဲအလူးလူး ဖြစ်နေသော အသားတုံးကို စွန့်ပစ်ရန်လည်းအခက်၊ စားသုံးရန်လည်းအခက် ဖြစ်နေ သကဲ့သို့ အပြစ်အနာ အဆာရှိသော နှစ်သက်မက်မောဖွယ် အရာတစ်ခုကို ငြင်းပယ်ရန်လည်း အခက်၊ လက်ခံရန်လည်း အခက် ဖြစ်နေသည်။

      ပျားရည်၊ ပျားသလက် စားရရန် အခွင့်ကြုံသဖြင့် မိမိ၏ ခံတွင်း၀ အနီး မုတ်ဆိတ်၌ ပျားလာ၍ စွဲဘိသကဲ့သို့ ကံကောင်းကြုံသဖြင့် မိမိလက်တွင်းသို့ အခွင့်အလမ်းကောင်းကြီး တစ်ခု တိုက်တိုက် ဆိုင်ဆိုင် ရောက်လာသည်။

      စာကလေးဥကို ဒေါင်းက လုံခြုံစွာ အုပ်နိုင်သည်။ ဒေါင်းဥကို စာကလေးက လုံခြုံစွာ မအုပ်နိုင်။ ထို့အတူ စီမံအုပ်ချုပ်ရာ၌ စီမံရသည့်တာဝန်နှင့် စီမံသူ၏ အရည်အချင်း လျော်ကန်မှုရှိမှ အောင်မြင်မှု ရရှိနိုင်သည်။

      ငှက်ကို ခွဲခြား၍ မသိပါက ချိုးငှက်ကိုပင် ဆက်ရက်ဟု ထင်တတ်သကဲ့သို့ လူကို ကောင်းဆိုး မခွဲခြားတတ်သူသည် လူကောင်းကိုပင် လူဆိုးဟု ထင်တတ်သည်။

        ငှက်မသိက ဆက်ရက်ကို ချိုးထင်၊ အချက်မသိက သမက်ကို သူခိုးထင် - ဆိုရိုးလည်းရှု။

      ၁။ ငှက်ပျောပင်စိုက်လျှင် စိုက်သည့်မျိုးအတိုင်း အပင်ပေါက်သကဲ့သို့ သားသမီးတို့၏ စရိုက် သည်လည်း မိဘမျိုးရိုး၏ စရိုက်အတိုင်း ဖြစ်လာသည်။

      ၂။ ငှက်ပျောခြံ စိုက်ပျိုး လုပ်ကိုင်သူ၏ သားသမီးသည် ငှက်ပျောခြံလုပ်ငန်းကိုပင် ဆက်လက် လုပ်ကိုင်သကဲ့သို့ မိဘ၏ အသက်မွေးမှုလုပ်ငန်းသည် သားသမီးများသို့ မျိုးရိုးစဉ်ဆက် ဆင်းသက် လိုက်လာသည်။

      ငှက်တိုင်းလိုလိုပင် ငှက်ခတ်သမား တို့၏ အန္တရာယ်ကြောင့် တစ်နေ့မဟုတ် တစ်နေ့ မြားတစ်စင်း စင်း သင့်နိုင်သကဲ့သို့ လူတိုင်း ကိုယ်စီပင် တစ်နေ့မဟုတ် တစ်နေ့ ပြဿနာ တစ်မျိုးမျိုးနှင့် ကြုံရမြဲ ဖြစ်သည်။

        ရှဉ့်တစ်ကောင် မြားတစ်စင်း  - နှင့် အတူတူ။

      ငွေတစ်ပဲလောက် ရှိကာမျှနှင့် တန်ဖိုးကြီးသော ငါးကြင်းခေါင်းကို ဝယ်ရန် ကြံသူကဲ့သို့ မဖြစ်စ လောက် အခြေအနေနှင့် အကြီးအကျယ်ကိုမှ မှန်းသည်။ (ငွေတစ်ပဲနှင့် ပုလဲကုံးကိုဆိုင် - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      ငုံးသည် ဆူဆူညံညံအော်မြည်တတ်သော်လည်း အကောင်သေးငယ်သည့်အပြင် မမြင်သာအောင် ပုန်းအောင်းနေတတ်၍ ငုံးဆူသံကို လူတို့မသိသကဲ့သို့ မိမိရင်တွင်း၌ ပူပင်သောက ဆူဝေနေသော် လည်း ပိပိရိရိ နေခြင်းဖြင့် အများကမသိနိုင်ပေ။ (ငေါင်းဆူ လူမသိ - ဟူ၍လည်း အသုံးရှိသည်။)

      ရေငုပ်လျှင် သဲတိုင်အောင်ငုပ်၊ သစ်ပင်တက်လျှင် အဖျားတိုင်အောင် တက်သကဲ့သို့ အလုပ်တစ်ခု ကို မဆုတ်မနစ်သော ဇွဲဖြင့်လုပ်လျှင် ဆုံးခန်းတိုင် ပြီးမြောက်သည်။

      ငိုတတ်သော ကလေးသည် နို့စို့ရသကဲ့သို့ နားပူနားဆာ လုပ်တတ်သူသည် မိမိလိုချင်သည့် အရာ ကို ရရှိသည်။

      ငိုတော့မည့်ဆဲဆဲ ကလေးငယ်သည် လက်ဖြင့် အတို့ခံရရုံမျှဖြင့် ငိုဖြစ်သွားသကဲ့သို့ တစ်စုံတစ်ရာ ပြုလုပ်ရန် ထက်သန်နေသူ တစ်ဦးကို အနည်းငယ် တို့လိုက်ရုံမျှဖြင့် လုပ်ဖြစ်သွားသည်။

      ဟင်းချက်ရာတွင် ငါးသိုင်းကိုသင့်ရုံခတ်လျှင် အရသာရှိသော်လည်း အလွန်အကျွံခတ်လျှင်မူ မူလ ဟင်း၏အရသာ မပေါ်လွင်သကဲ့သို့ ကောင်းသည်ဆိုသောအရာများသည်ပင် လိုအပ်သည်ထက် ပိုလွန် က အကောင်း မပေါ်လွင်နိုင်တော့ချေ။

        ငါးသိုင်းများ ဟင်းဟုံ - ဆိုရိုးလည်းရှု။